Dit stalsysteem vermindert stikstofuitstoot met 77 procent. Is het een uitweg uit de crisis?

Ze zijn herkenbaar aan een soort megajerrycan naast de stal: melkveehouderijen die al met de Lely Sphere werken. De Nederlandse producent van landbouwrobots werkt al een paar jaar aan een nieuw soort staltechniek om de stikstofuitstoot fors terug te dringen. Een afzuiginstallatie zuivert de stallucht. Koeienpoep en -plas wordt direct gescheiden en omgezet in vloeibare kunstmest.

Bij Lely waren ze er al een tijdje van overtuigd dat de techniek de stikstofuitstoot met ongeveer driekwart kan terugdringen. Dat blijkt nu ook uit officiële praktijktesten bij vier verschillende stallen. De Lely Sphere is gisteren op de overheidslijst geplaatst met bewezen innovaties. En hoe: waar een bedrijf met een traditionele stal zo'n 13 kilo stikstof per koe per jaar uitstoot, ligt dat cijfer met de nieuwe techniek op 3 kilo.

Problemen met eerdere technieken

Het systeem zou een paar jaar geleden vermoedelijk met groot gejuich zijn ontvangen. Nu zijn de reacties gereserveerder. Dat heeft alles te maken met een aantal recente onderzoeken naar innovatieve stallen. Een aantal andere stalsystemen die de stikstofuitstoot fors omlaag moesten brengen, bleken niet altijd te doen wat ze beloofden.

De rechter oordeelde voor een aantal melkveesystemen aan dat de overheid niet zomaar een vergunning mag baseren op de verlaagde uitstoot per koe. Het kabinet trapte daarom in november al op de rem. In het huidige beleid mag een veehouder er niet van uitgaan dat de Lely Sphere ook daadwerkelijk tot 77 procent minder stikstofuitstoot leidt. Er moet eerst een ‘passende beoordeling’ volgen. Hoe dat in zijn werk gaat, moet het ministerie nog uitwerken, in overleg met boeren en provincies (die de vergunningen verlenen).

Lely noemt dat ‘voor melkveehouders én samenleving teleurstellend’. De resultaten van het nieuwe stalsysteem zijn juist goed meetbaar, stelt het bedrijf. “Het bijgeleverde datamanagementsysteem geeft inzicht hoeveel ammoniakemissie is omgezet in kunstmest. Als er toch een stilstand plaatsvindt, wordt de veehouder geattendeerd door een alarmmelding op zijn telefoon.”

Stikstofcrisis opgelost?

Als de 77 procent stikstofreductie de onverkorte en erkende waarheid blijkt te zijn, betekent dat nogal wat. Dan komt de piekbelastersaanpak van het kabinet bijvoorbeeld in een heel ander licht te staan. Innovatie in plaats van uitkoop wordt dan ineens een reële optie. Nog sterker: als de overheid álle melkveehouders een Lely Sphere zou geven, is in theorie voor hooguit enkele miljarden de stikstofcrisis opgelost.

Die theorie wordt dan ook regelmatig naar voren gebracht door partijen die vooral geloven in innovatie als weg uit de stikstofcrisis. Daar staat wel een ander verhaal tegenover: het knelt namelijk op veel meer terreinen dan alleen stikstof rondom landbouw en natuur. Bijvoorbeeld als het gaat om de kwaliteit van water en bodem, of het verdienmodel van boeren.

Nico Ogink, onderzoeker aan de universiteit in Wageningen (WUR), bracht onlangs nog een kritisch rapport uit over de manier waarop de uitstoot van nieuwe stallen wordt beoordeeld. “Het sterke punt van de Lely Sphere is dat de resultaten wel deels meetbaar zijn”, zegt hij. Maar die metingen zijn wat hem betreft wel eerst nodig om de exacte werking vast te stellen. “Dit systeem kan best veelbelovend zijn, maar het is ook weer niet de oplossing voor alle problemen.”

Het ministerie kon woensdagmiddag nog niet reageren op vragen over wat de beoordeling van de Lely Sphere betekent voor het stikstofbeleid.

Lees ook:

Bij melkveehouder Ad van den Berg veranderen machines stikstof in kunstmest

Bij melkveehouder Ad van den Berg staan machines die urine en koeienpoep kunnen omzetten in circulaire kunstmest. De uitvinder: agrotechbedrijf Lely.