Dit pinché-aapje is bedreigd, maar je koopt hem (en andere zeldzame dieren) opgezet zo online

Te koop: een opgezette jonge mannetjesleeuw. De experts van Catawiki schatten dat die tussen de 4900 en 5450 euro moet opleveren. Eind juni wordt de leeuw niet verkocht, de minimumprijs wordt niet gehaald. Dus staat de leeuw in augustus weer op de site van het internationale online veilinghuis van Nederlandse origine.

De leeuw is een bedreigde diersoort. In het wild leven er nog 23.000 in Afrika. Niet voor niets heeft hij de beschermde status onder het Cites-verdrag, dat de handel in beschermde bedreigde soorten reguleert. De leeuw staat op lijst 2 van Cites, ernstig bedreigd, maar nog niet met uitsterven bedreigd, want dan komt een dier op lijst 1.

Daar staat wel het pinché-aapje op met zijn extravagante witte kuif en een guitig kopje als een buldog met snorharen. Het beestje, ter grootte van een eekhoorn, uit de oerwouden van Colombia, wordt met uitsterven bedreigd. Er zouden er nog maar een paar duizend van zijn. Bij Catawiki is het pinché-aapje al dood en opgezet als het eind juni van dit jaar te koop staat.

Op enig moment zijn op de site van dit online veilinghuis tussen de twintig en vijftig opgezette, of onderdelen van, zoogdieren, vogels, reptielen en koraal te vinden die de status ernstig bedreigd of met uitsterven bedreigd hebben.

Legaal aangeboden of niet

Op 11 augustus biedt iemand via Catawiki de schedel aan van een Siamese krokodil uit Thailand die op lijst 1 staat. Te koop zijn daar ook: de geprepareerde kop van een makreelhaai, de huid van een python, de opgezette kop van een ijsbeer, een geelsnavelkardinaal, een doodshoofdaapje uit Suriname, twee rode ibissen en nog veel meer soorten die op lijst 2 staan, en bedreigd worden in hun voortbestaan.

Maar Catawiki is niet het enige veilingplatform dat bedreigde diersoorten aanbiedt. Bij Catawiki staat nog vermeld of iets op lijst 1 of 2 van Cites staat. Bij Marktplaats komen dat soort vermeldingen niet of nauwelijks voor. Zo wordt op 11 augustus een levende dwergpapegaai (agapornis) aangeboden, zonder enige vermelding over de beschermde status. Negen agapornissoorten staan op lijst 2, maar welke soort dit is wordt niet vermeld. Marktplaats geeft ook geen antwoord op de vraag of de levende dwergpapegaai op hun site wel legaal wordt aangeboden.

Ingewikkelde regelgeving, ook voor experts

De regelgeving is wel bijzonder complex als het gaat om uitzonderingen in de handel in bedreigde levende en opgezette diersoorten of onderdelen ervan. Over het algemeen is de verkoop binnen de Europese Unie met de juiste papieren toegestaan, mits de dieren niet uit het wild komen, maar in gevangenschap zijn gefokt binnen een EU-land. Opgezette dieren, skeletten, klauwen, botten en slagtanden moeten van voor 3 maart 1947 zijn, dan heet het antiek. Bovendien zijn er talloze uitzonderingen, vaak ook per soort.

“Zelfs voor mij als expert is het bijzonder moeilijk om met al die regels vast te stellen of iets verkocht mag worden en met welke papieren”, zegt Rikkert Reijnen, directeur Wild Life Crime van Ifaw, een internationale natuurbeschermingsorganisatie. “Dat geldt helemaal voor een verkoper of koper. Voor handhavers is het vrijwel niet te doen.” Zo lijken de leeuw en het pinché-aapje legaal te worden aangeboden op Catawiki, omdat ze binnen de EU worden verhandeld. Maar dan moeten ze wel legaal hier zijn binnengekomen.

Uit eerdere onderzoeken van Ifaw naar de handel in kunstig gesneden ivoor blijkt hoe lastig het is om vast te stellen of iets legaal of illegaal is.

Sabine Zwiers van Ifaw is betrokken bij die onderzoeken naar ivoorhandel op Catawiki. In 2018 trof ze er veel bewerkt ivoor aan dat werd aangeboden als antiek, dus van voor 1947. Bij een derde – 283 ivoren objecten – klopte jaartal, documentatie of het taxatierapport niet. “Zo was er een taxateur die op basis van foto’s snel even het verplichte taxatierapport schreef voor verkopers. Het ontbrak aan de juiste bewijzen van de bewerkingsdatum van het ivoor”, zegt Zwiers.

Catawiki zegt desgevraagd zijn regels te hebben aangescherpt, waardoor er geen nieuw ivoor mag worden verkocht en alleen bewerkt ivoor van vóór 1900, een strengere regel dan wettelijk is voorgeschreven. Ook hebben ze een expertteam voor handhaving opgericht.

Maar uit een nieuw onderzoek van Ifaw dit voorjaar bleken taxaties van ivoor op de veilingsite nog steeds niet in orde. Er stond ivoor met antiekverklaringen, maar met bewerkingen in de stijl van de tweede helft van de twintigste eeuw of recenter. “Ook Catawiki-deskundigen kunnen moeilijk beoordelen of iets antiek is of niet. Er glippen nog steeds malafide verkopers tussendoor”, aldus Zwiers.

Op Marktplaats heeft Zwiers zelfs slagtanden van olifanten gevonden. “Dat is gewoon verboden”, zegt ze. “Bij Marktplaats wordt hooguit vermeld of het ivoor van voor of na 1947 is, maar dat is onvoldoende. Er moet een taxatierapport bij zitten met documenten die bewijzen of het aangeboden ivoor antiek is.”

Ruim honderd verdachte advertenties

Begin augustus meldde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) te starten met intensieve controles op antiquairs en veilinghuizen die ivoor verkopen. Ook hier is het besef gegroeid dat er nog veel illegaal ivoor op de markt komt. Ivoor van olifanten is volgens Zwiers “prominent in beeld” door de iconische status van het grote dier. “Maar als het om vogels en reptielen gaat is het veel slechter gesteld.” Die kunnen nog veel makkelijker illegaal worden verhandeld.

Het Wereld Natuur Fonds (WNF) kwam begin juli in samenwerking met Ifaw naar buiten met een onderzoek naar de handel in levende dieren op online veilingsites. Het stelt dat ruim honderd verdachte advertenties zijn gevonden van vooral vogel- en reptielensoorten bij Marktplaats, Facebook en kleinere, minder bekende sites. In meer dan de helft van de advertenties ontbrak het aan de benodigde Cites-papieren.

‘Kopers hebben geen idee of zij legaal of illegaal een exotisch dier in huis halen’, aldus het persbericht van WNF. Elke van Gils van de organisatie concludeert: “In Nederland worden veel levende dieren verkocht waarbij de handel geen zuivere koffie is”.

Veel strengere aanpak is nodig

Uit het onderzoek naar advertenties bij online veilinghuizen bleek dat ook regelmatig exotische vogels werden aangeboden zonder ring. De herkomst is dan onduidelijk. Verder bestaat het vermoeden dat met uitsterven bedreigde vogels illegaal worden geïmporteerd in de Europese Unie. Daarna wordt gedaan of ze gefokt zijn binnen de EU en vervolgens verhandeld. Het zogenaamde omkatten van wilde vogels naar tamme.

Marktplaats erkent geen screening van advertenties vooraf te doen. Alleen bij meldingen van illegaal te koop gezette dieren stuurt het veilinghuis het door naar de NVWA voor onderzoek.

De handel in bedreigde diersoorten, levend, dood en opgezet, als skelet of onderdeel ervan, legaal of illegaal houdt het jagen, stropen of vangen ervan in stand. Daarom willen WNF en Ifaw een veel strengere aanpak.

“Willen we het probleem van de handel in bedreigde diersoorten effectiever aanpakken, dan moeten we er anders naar gaan kijken en de regels 180 graden draaien”, zegt Reijnen van Ifaw. Er zijn nu zwarte lijsten met veel uitzonderingen. Reijnen wil een witte lijst met wat wel mag worden verkocht en de rest is uitgesloten. Bovendien pleit hij voor een eenvoudige witte lijst. Die zou dan opgesteld moeten worden door de verdragslanden bij Cites en ook de Europese Unie kan met striktere regels komen.

Reijnen wijst ook naar veilingplatforms die een eigen verantwoordelijkheid hebben. Niet alleen zouden zij illegale handel in soorten veel actiever moeten voorkomen, maar ze kunnen zich ook ethischer opstellen en helemaal geen bedreigde soorten dood of levend verkopen. “De macht van techbedrijven is vaak groter dan die van overheden”, zegt hij.

Catawiki en Marktplaats zijn dat niet van plan, blijkt uit hun reacties.

Lees ook:

De handel in illegaal ivoor wordt nauwelijks geraakt door regels en certificaten

De handel in ivoor is omstreden. Pogingen om met certificaten misstanden aan te pakken, sorteren geen effect. ‘Ik heb het meest foute ivoor langs zien komen, en dat werd goedgekeurd.’