Kleine start-ups zijn hard nodig in de strijd tegen milieuvervuiling, laat Anne Marieke Eveleens zien met haar bedrijf. Haar bellenscherm onderschept plastic in de gracht.
Het is 13 september 2018. In een volgepakte evenementenzaal in Amsterdam vindt de finale plaats van de Postcode Loterij Green Challenge. Voor het podium wachten afgevaardigden van de vijf finalisten vol spanning op de uitslag. Alle vijf vertegenwoordigen zij een startend bedrijf dat bijdraagt aan het bestrijden van milieuvervuiling of klimaatverandering. Alle vijf hopen ze de hoofdprijs – een half miljoen euro – te winnen. Onder hen: Anne Marieke Eveleens, medebedenker en codirecteur van The Great Bubble Barrier, een ingenieus systeem om plasticvervuiling in waterwegen aan te pakken. Nog niet zo lang geleden studeerde ze neurobiologie; nu staat ze hier.
“Bij elke pitch die avond, dacht ik: wat een goed verhaal, wat een briljant idee. Ik had alleen maar heel veel respect voor mijn medefinalisten”, vertelt Eveleens vanaf het dakterras van een kantorengebouw in Amsterdam-Noord, ruim twee jaar na die avond. “Ik weet eigenlijk niet wat ik verwachtte, maar toen ik hoorde dat wij gewonnen hadden, was dat echt een magisch moment.”
Het idee voor een bellenscherm tegen plasticvervuiling in waterwegen – de uitvinding waarmee Eveleens en haar team uiteindelijk de finale zouden winnen – ontstond drie jaar eerder, in een bar. Met haar vriendinnen Saskia Studer en Francis Zoet besprak ze de milieuvervuiling, en dan vooral het thema: plastic in de oceaan. “80 procent van het oceaanplastic komt vanaf het land”, vertelt Eveleens. “In landen als Nederland is dat in nog grotere mate het geval, omdat het hier veel waait. De wind zorgt ervoor dat er nog meer afval in kanalen en rivieren terechtkomt, en die waterwegen leiden uiteindelijk naar de zee. Zo worden ze als het ware een snelweg van plastic richting zee.”
De bubbeltjes in het bier
Dat is nou exact waar de drie vriendinnen zich destijds het hoofd over braken. Hoe kun je er nou voor zorgen dat plastic in waterwegen op een effectieve manier wordt afgevangen, zónder de scheepvaart of de vissenpopulatie te hinderen? Het antwoord bleek dichterbij dan verwacht: de bubbeltjes in hun bier boden inspiratie voor een groots idee.
Toen het project wat publiciteit kreeg, kwam het team in contact met Philip Ehrhorn, een Duitser die in Berlijn met een soortgelijk idee bezig was. Ze sloegen de handen ineen, en zo werd The Great Bubble Barrier geboren.
Via via kwam de jonge start-up terecht bij de Green Challenge, het jaarlijkse initiatief van de Postcode Loterij om duurzame start-ups te ondersteunen. “Zodra je daar binnenkomt, moet je een heel lange vragenlijst beantwoorden”, zegt Eveleens. “Dat was behoorlijk pittig, maar ook goed, natuurlijk. Dat we uiteindelijk uit een poule van honderden projecten werden uitgekozen als een van de vijf finalisten, was al fantastisch nieuws.”
De finaleplaats kwam met een beloning op zichzelf: een volle week intensieve pitchtraining, erop gericht om de start-ups tijdens de finale hun beste verhaal te laten vertellen. Eveleens: “Dat was natuurlijk ideaal, maar het leukste eraan vond ik dat we de mogelijkheid kregen om de andere finalisten te leren kennen. We hebben een zeer goede band met ze opgebouwd in die week.”
De finalisten van dit jaar
De nieuwste editie van de Green Challenge is in volle gang. In januari wordt de winnaar gekozen. Vijf finalisten zijn nog in de race:
Het Nederlandse Orbisk heeft een apparaat ontworpen dat voedselverspilling monitort en in kaart brengt, om bedrijven en particulieren te helpen bij het beperken van die verspilling. Die besparing kan volgens Orbisk oplopen tot 70 procent.
Made of Air is een Duits bedrijf dat ernaar streeft biomassa om te zetten in thermoplastisch materiaal dat gebruikt kan worden in verschillende industriële sectoren. Tonnen aan plastic zouden daardoor vervangen kunnen worden door deze duurzame optie.
Het Britse SoluBlue heeft een nieuw, duurzaam alternatief voor voedselverpakkingen ontworpen. Het van zeewier gemaakte materiaal zorgt niet alleen voor veel minder CO2-uitstoot, maar maakt voedsel ook nog eens langer houdbaar, door bijvoorbeeld schimmelgroei te voorkomen.
Jiva Materials, eveneens uit Groot-Brittannië, is het bedrijf achter Soluboard, de eerste in water oplosbare printplaat. Dat zorgt ervoor dat de onderdelen die zich op de plaat bevinden, makkelijk verwijderd kunnen worden voor recycling.
N2 Applied uit Noorwegen heeft een duurzaam soort kunstmest ontwikkeld voor gebruik in de land- en tuinbouw. De vloeistof reageert met stikstof uit de lucht en kan worden gebruikt om akkers mee te bemesten. Stikstof- en CO2-uitstoot kunnen daardoor verminderd worden.
Het Zweedse Enjay streeft ernaar energie-uitstoot van restaurants op te vangen en opnieuw te gebruiken, bijvoorbeeld voor ventilatie of verwarming, en heeft daarvoor een speciaal materiaal ontwikkeld, genaamd Lepido. Dit kan volgens Enjay tot wel 1 procent van de CO2-uitstoot in 2050 besparen.
Een cheque van 500.000 euro
De avond van de finale maakte grote indruk: camera’s, een groot publiek, een decor, een presentator en een jury. Op beelden van de avond is te zien dat het verlossende woord, de bekendmaking van The Great Bubble Barrier als winnaar, door Eveleens met een enorme glimlach wordt ontvangen. Te midden van haar uitzinnige collega’s neemt ze de cheque in ontvangst: 500.000 euro.
Nu, twee jaar later, ligt op een minuut of vijf lopen vanaf Amsterdam Centraal sinds november een bellenscherm in het water van het Westerdok. Honderden boten varen er ongemoeid overheen, maar het ene na het andere stuk plastic en piepschuim wordt afgeremd en naar een opslagcontainer in het water begeleid. Het is het eerste bellenscherm dat – na een aantal pilots – voor de lange termijn werd geplaatst. “Die plek is uitgekozen omdat de Amsterdamse grachten daar worden verbonden aan de rivier het IJ. Daar is het scherm het hardst nodig”, aldus Eveleens. Gelukkig leende Amsterdam zich perfect voor deze primeur: “De stad is echt voorloper op het gebied van innovatie en duurzaamheid, en was dan ook meteen heel enthousiast.” De eerste Bubble Barrier wordt ook aangegrepen om onderzoek te doen. “Zo kunnen we onze uitvinding blijven verbeteren.”
Hoe werkt een bellenscherm?
Over de breedte van een rivier of kanaal wordt een buis neergelegd, enkele centimeters van de bodem af. Door die buis wordt, op ecologisch verantwoorde wijze, lucht gepompt. Dankzij een lange reeks gaatjes in de buis, wordt als het ware een gordijn van bubbels gecreëerd; het bellenscherm. Dat zorgt voor opwaartse stroming, die afval naar het oppervlak voert. Het is visvriendelijk en vormt geen belemmering voor boten, maar microplastics en andere vervuiling kunnen er een stuk moeilijker langs. Omdat de buis niet horizontaal, maar diagonaal in het water ligt, wordt al het afgevangen afval naar één hoek gevoerd, waar zich een opvangsysteem bevindt. Daar wordt alles in opgeslagen.
Ondanks dat er twee jaar verstreken zijn, zingt het winnen van de Green Challenge nog altijd na. Dat is niet alleen terug te zien aan het recente succes, maar ook aan de medewerkers: “Ons team bestaat nu uit tien mensen. Dat is mede te danken aan de Green Challenge.” Daarnaast heeft het bedrijf aan de winst een begeleidingstraject overgehouden, dat ondersteunt bij de groei.
Na Nederland de rest van de wereld
Hoe de toekomst eruit gaat zien? Eveleens: “Dit is pas het begin. Plastic komt overal ter wereld voor, dus willen wij overal ter wereld bellenschermen leveren; ook om bewustwording over het probleem te vergroten. Voor nu concentreren we ons vooral op Europa, maar we willen ons ook op andere delen van de wereld gaan richten.”
Het succes van The Great Bubble Barrier staat volgens Eveleens symbool voor de wendbaarheid die jonge start-ups zo belangrijk maakt in de strijd tegen milieuvervuiling. “In een wereld waarin de innovatie zo snel groeit, is beweeglijkheid van groot belang. Daar spelen start-ups een cruciale rol in. Grote bedrijven hebben dat ook ontdekt: zij verbinden zich steeds vaker aan start-ups om beter op innovatie in te spelen.”
Met neurobiologie heeft het allemaal niet zo veel te maken. Eveleens lacht: “Nee, maar de onderzoeksvaardigheden die ik op die opleiding heb geleerd, gebruik ik hier nog iedere dag. Het is ook wel tekenend: ons hele team komt uit totaal verschillende expertisevelden. Misschien ligt daar ook wel onze kracht.”
Lees ook:
Hoe krijg je die piepkleine plastic deeltjes uit het rioolwater? Met een ‘luchtbellengordijn’!
Piepkleine plastic deeltjes zijn moeilijk uit rioolwater te zuiveren. Een ‘luchtbellengordijn’ biedt mogelijk uitkomst. In Noord-Holland start een proef.
