Diepzeemijnbouw bedreigt het leven duizenden meters onder water

De tijd dringt om tot internationale regelgeving voor diepzeemijnbouw te komen en zo onherstelbare schade aan het milieu te voorkomen.

Net ontdekt: een gele zeekomkommer van circa zestig centimeter lengte, die eruitziet als een uitgestrekte gepelde banaan. In het Engels heet deze diersoort nu de gummy squirrel, een Nederlandse naam heeft ie nog niet.

De zeekomkommer werd gevonden op vijfduizend meter diepte in de Clarion-Clipperton zone in de Stille Oceaan tussen Mexico en Hawaï. Dit gebied strekt zich uit over een lengte van 7200 kilometer en heeft een oppervlakte van zo’n 4,5 miljoen vierkante kilometer. Vorig jaar werd er in dit gebied ook een andere onbekende zwevende zeekomkommer aangetroffen, die lijkt op een doorzichtige plasticzak met fluorescerende oranje organen. In de Clarion-Clipperton zone is meer dan negentig procent van de soorten onbekend.

Juist naar deze diepzeebodem wordt verlekkerd gekeken door mijnbouwbedrijven, want er ligt een enorm mangaanknollenveld. De zwarte ertsknollen hebben de omvang van een grote aardappel en zitten vol met zeer gewilde metalen, zoals mangaan, koper, nikkel en kobalt. Het zijn belangrijke grondstoffen voor smartphones, computers en elektronica. Het oogsten ervan zou de toekomstige schaarste opheffen.

De tijd dringt, want goudkoorts dreigt

Landen en mijnbouwbedrijven lopen zich warm om de knollen op te zuigen op dieptes van vierduizend tot zesduizend meter. “Dit moet goed geregeld worden, anders zijn de gevolgen voor het milieu op aarde niet te overzien”, zegt Sabine Gollner, marien bioloog van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ).

De tijd dringt, want een goudkoorts dreigt. Het eilandstaatje Nauru in de Stille Oceaan met zo’n 12.500 inwoners vroeg in 2021 om concrete regelgeving aan de Internationale Zeebodemautoriteit ISA met betrekking tot mijnbouw op de diepzeebodem. Het werkt samen met het Canadese bedrijf The Metals Company (TCM) en een dochteronderneming Nauru Ocean Resources. Voor Nauru betekent exploitatie van de zeebodem inkomsten die het kleine armlastige eilandstaatje goed kan gebruiken. TCM verwacht de komende twintig jaar een winst van zo’n 28 miljard euro te kunnen realiseren met de winning van mangaanknollen.

Nauru maakt gebruik van een bepaling uit de het VN-zeerechtverdrag Unclos, dat uit 1982 stamt. Een verzoek om regelgeving vast te stellen moet binnen twee jaar zijn gehonoreerd, anders geldt het bestaande recht. De termijn loopt 1 juli af. Het mijnbouwbedrijf zou dan een exploitatievergunning kunnen aanvragen op basis van het huidige zeerecht, waarin de diepzeemijnbouw onvoldoende is geregeld.

Het mijnbouwbedrijf heeft geen behoorlijke Milieu Effect Rapportage verricht

“Ik heb twijfels of 1 juli dit jaar haalbaar is om tot goede regelgeving te komen. Deze week en volgende week wordt hierover vergaderd bij ISA in Jamaica. Veel van de 167 lidstaten willen een robuuste tekst. Onduidelijk is of die er nu ligt.” Catherine Blanchard van de Universiteit Utrecht is gespecialiseerd in het internationale zeerecht. Het gaat volgens haar nog heel lang duren voordat de voorwaarden voor de exploitatie van de diepzeebodem goed zijn geregeld.

Toch verwacht Blanchard dat een vergunningsverzoek van Nauru en TCM na 1 juli niet meteen een kans van slagen hoeft te hebben, omdat het mijnbouwbedrijf geen behoorlijke Milieu Effect Rapportage heeft verricht. Er is een beperkte nulmeting gedaan die onvoldoende de huidige stand van zaken van de zeebodem in Clarion-Clipperton weergeeft.

‘Haal je de mangaanknollen weg, dan sterven vele onbekende soorten uit’

Alleen al op de mangaanknollen komen vele onbekende soorten voor, zoals anemonen, sponzen en koralen, die niet op het fijne zand kunnen leven in het donkere water op duizenden meters diepte. Hiertussen zitten vele nog onbekende micro-organismen. “Vroeger dachten we dat overal op de diepzeebodem dezelfde soorten leefden, maar dat blijkt toch heel anders te zijn. Vaak komen soorten in een klein gebied voor met een eigen ecosysteem. Haal je daar de mangaanknollen weg dan sterven vele onbekende soorten uit”, waarschuwt Gollner van het NIOZ. “Je weet dus niet wat verantwoord is om te doen.”

Mangaanknollen groeien slechts een paar millimeter per miljoen jaar. “Winning van mangaanknollen heeft dus grote langdurige gevolgen op aarde. Als je de ertsknollen hebt geoogst, kun je niet meer terug”, aldus de marine bioloog. Bovendien wordt de bovenste zandlaag overhoopgehaald en ook dat heeft consequenties voor organismen die in de eerste centimeters van de bodem leven.

Gewaarschuwd wordt ook voor de stofwolken die de winning met zich meebrengt en waaronder veel organismen op de diepzeebodem onder bedolven. Bij het naar boven halen van mangaanknollen wordt meegezogen sediment geloosd in hogere zeelagen en ook daarvan zijn de gevolgen onduidelijk.

Inmiddels hebben meer dan 37 landen opgeroepen tot een moratorium, zeker zo lang de natuur op de zeebodem niet in kaart is gebracht. Blanchard zegt dat er kritisch gekeken wordt naar ISA. De organisatie heeft twee taken: regulering van de exploitatie en het voorkomen van schade aan het milieu. Twijfels zijn er of ISA wel voldoende geëquipeerd is als het gaat om milieubescherming. De prioriteit ligt te veel bij exploitatie. Het risico is groot dat de net ontdekte zeekomkommers en vele andere onbekende soorten hun langste tijd hebben gehad als er te snel wordt begonnen met diepzee mijnbouw.

Lees ook:

Verzet tegen goudkoorts rondom diepzeemijnen groeit. ‘Het is een soort roofbouw’.

Steeds meer wetenschappers, bedrijven en wereldleiders spreken zich uit tegen het mijnen van kritische mineralen op de bodem van de diepzee. De natuurschade die deze industrie aanricht is onbekend en dus staat de toekomst van diepzeemijnbouw op losse schroeven.