Den Haag koerst aan op uitkoop boeren, maar zo eenvoudig is dat niet

Ingrijpende scenario’s om de veestapel in te krimpen vielen de de laatste dagen vanaf de Haagse burelen op straat. Misschien moeten boeren worden onteigend en als dat niet snel genoeg gaat, moet eventueel de natuurvergunning van een veehouder worden ingetrokken. Beide maatregelen moeten ertoe leiden dat de uitstoot van stikstof daalt, zodat er ruimte komt voor de bouw en de natuur kan herstellen. Hoe realistisch zijn deze voornemens?

De uitgelekte suggesties leidden tot grote weerstand. De grootste boerenorganisatie LTO Nederland vindt de ideeën schandalig. Maar ook bijvoorbeeld Caring Farmers, een club van boeren die ijvert voor een vorm van landbouw die de natuur respecteert, is nijdig: “Hoeveel onfatsoen kunnen boeren nog verwachten van de overheid?” En ecoloog en natuurbeschermer Willem Ferwerda plaatste het volgende op Twitter: “Boerderijen onteigenen is respectloos en onnodig. Het kan anders. Geef oude en nieuwe boeren de kans om te innoveren met productievormen die rekening houden met ecologie en landschap.”

Noodplan voor piekbelasters

Het lijkt er sterk op dat het scenario dat bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) ligt om de landbouwgrond van boeren af te nemen een noodplan kan zijn, bedoeld voor boeren in de buurt van natuurgebieden die niet vrijwillig meewerken aan een uitkoopregeling. Onteigening is een langdurig traject. Daarom heeft de landsadvocaat ook gekeken naar een snellere route, namelijk het intrekken van de natuurvergunning, zodat de uitstoot van stikstof sneller daalt. Dat is vooral van belang bij boeren die heel veel stikstof verspreiden, de zogeheten ‘piekbelasters’.

Volgens het ministerie van landbouw zijn alle studies naar diverse scenario’s onrijpe ideeën waarover een nieuw te formeren kabinet nog een beslissing moet nemen. De boze reacties uit verschillende hoeken van de landbouw en natuurbeschermers geven de spanning weer die de Tweede Kamer oproept met de trage formatie en het uitstel van het nemen van een besluit over de toekomst van de landbouw in Nederland.

Aantasting biodiversiteit

Al langer dan twee jaar is duidelijk dat er te veel stikstof in de natuur terechtkomt. Diverse soorten dieren en planten verdwijnen en de aantasting van deze biodiversiteit bedreigt op den duur het landschap en de hele landbouw. De grote meerderheid van wetenschappers en politici is het er wel over eens dat de tot nu toe genomen maatregelen onvoldoende zijn.

Dat in Den Haag wordt nagedacht over onteigening en het intrekken van vergunningen is een voorbode van plannen om de veestapel in te krimpen, een idee dat ook het CDA inmiddels ‘onvermijdelijk’ noemt. Het is onduidelijk of en waar die inkrimping vrijwillig of via dwang zal verlopen.

Het uitkopen van boeren en inkrimping van de veestapel zullen geen afzonderlijke maatregelen zijn. Over het bredere perspectief voor de landbouw ligt al een stapel adviezen op de tafel.

Betere beloning voor boeren

Een coalitie van boeren, natuurbeschermers en bedrijven, met onder anderen oud-minister van landbouw Cees Veerman, bepleitte al een betere beloning van boeren voor de bescherming van de natuur. Stikstofhoogleraar Jan Willem Erisman en landschapsarchitect Berno Strootman beschreven in Naar een ontspannen Nederland hoe het kabinet de problemen rond stikstof, klimaat, landschap, water en biodiversiteit integraal te lijf kan gaan.

Erisman zei daarover in Trouw: “Voer consistent beleid, zodat boeren eindelijk weten waar ze aan toe zijn. Stel geld beschikbaar voor het uitkopen van piekbelasters en de omschakeling naar natuurinclusieve landbouw. De politiek moet laten zien dat deze plannen de boeren juist perspectief bieden. Er is veel ruimte om te ondernemen als je binnen de grenzen blijft die de natuur stelt.”

Minister Schouten koos een paar jaar geleden voor kringlooplandbouw. De uitwerking daarvan is aan het nieuwe kabinet.

Lees ook:

Kabinet denkt aan uitkopen en onteigenen van boeren om uit de stikstofcrisis te komen

Om de stikstofuitstoot te verminderen heeft het kabinet vergevorderde plannen om honderden boeren uit te kopen en mogelijk ook te onteigenen.

Stikstofcrisis? Pak dan meteen alle problemen op het platteland aan

Voor ‘ronde tafels’ is geen plaats meer. Het nieuwe kabinet moet kiezen voor een brede aanpak van de milieuproblemen op het platteland, stellen Berno Strootman en Jan Willem Erisman.