Klimaatrapport
De wereld op ramkoers: nu actie, anders worden klimaatdoelen niet gehaald
Als de wereld nu niet in actie komt, zijn de klimaatdoelen bij een volgend rapport gemist. Dat stelt het IPCC, het klimaatbureau van de Verenigde Naties.
Het is nog altijd mogelijk de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad, zoals in het akkoord van Parijs is afgesproken. We hebben de technologie en het is betaalbaar. Maar dan moet de wereld nu in actie komen en de uitstoot van broeikasgassen drastisch terugdringen. Dat schrijft de wetenschappelijke organisatie IPCC in zijn klimaatrapport, dat maandag is gepubliceerd.
Het is niet de eerste keer dat het klimaatbureau van de Verenigde Naties deze oproep plaatst. Twintig jaar geleden al concludeerde het IPCC dat het gebruik van fossiele brandstoffen fors moest worden verminderd om ernstige klimaatschade te voorkomen. “Maar dit is wel de laatste keer dat we deze waarschuwing kunnen opschrijven”, zegt Detlef van Vuuren, als klimaatwetenschapper verbonden aan de Universiteit Utrecht en het Planbureau voor de Leefomgeving én mede-auteur van dit rapport. “Als de wereld niet in actie komt en op de huidige lijn doorgaat, dan zijn we bij een volgend rapport de grens van anderhalve graad al voorbij.”
Ieder land zette zijn handtekening
De huidige conclusie kan ook geen verrassing zijn. Alle IPCC-rapporten zijn gebaseerd op bestaande, openbare wetenschappelijke kennis en dit rapport voegt de inhoud van een reeks eerdere rapporten samen. Afgelopen week hebben wetenschappers samen met vertegenwoordigers van landen in het Zwitserse Interlaken vergaderd over de zogeheten samenvatting voor beleidsmakers (SMP) van dit rapport. De tekst daarvan ligt nu vast en dat is de kracht van het IPCC: als komend najaar in Dubai weer wordt onderhandeld over nieuwe klimaatafspraken, kan niemand meer de opwarming zelf ter discussie stellen. Ieder land heeft immers zijn handtekening gezet onder deze SMP.
Centraal daarin staat het zogeheten koolstofbudget: de hoeveelheid broeikasgassen die de mens nog in de atmosfeer mag brengen waarbij de opwarming tot anderhalve graad beperkt blijft. Bij de huidige uitstoot wordt dat plafond in negen jaar bereikt. Een enigszins versimpeld rekensommetje leert dan ook: als de wereld nu zou beginnen die uitstoot gestaag te reduceren, dan moet over achttien jaar het nulpunt zijn bereikt en mag er netto geen CO2 meer de lucht in.
Dat lijkt, gezien de wereldwijde vorderingen op dit gebied tot nu toe, een onhaalbare kaart. “Maar we moeten niet meteen gaan wanhopen als we het doel van Parijs niet gaan halen”, zegt Van Vuuren. “Eerlijk gezegd, de meeste scenario’s gaan ervan uit dat we die grens tussen 2030 en 2035 gaan overschrijden. Maar ook dan is het verstandig om de uitstoot zoveel mogelijk te beperken en te proberen 1,6 graden wel te halen.”
Sommige klimaateffecten zijn onomkeerbaar
Wellicht is het in de toekomst mogelijk deze overschrijding te herstellen. Bijvoorbeeld door de CO2 weer uit de atmosfeer te halen. Maar eenvoudig zal dat niet worden. De techniek staat nu nog in de kinderschoenen en wie dat doel met het planten van bomen wil bereiken, neemt een gigantische hap uit het landbouwareaal. Sommige klimaateffecten, zoals het smelten van de ijskappen en de stijging van de zeespiegel, zijn onomkeerbaar.
Voorlopig zit de wereld nog op ramkoers. Als ieder land zijn concrete plannen uitvoert, stijgt de temperatuur deze eeuw tot drie graden boven het pre-industriële niveau. Toen in 2015 in Parijs werd afgesproken de opwarming te beperken tot ruim onder de twee graden, en liefst dus tot anderhalve graad, is ook een systeem opgezet waarbij ieder land moest aangeven hoe het dacht dit doel te bereiken. Als iedereen zijn ‘beloftes’ waarmaakt, blijft de opwarming volgens Van Vuuren beperkt tot ruim tweeënhalve graad.
Los daarvan hebben inmiddels een honderdtal landen de belofte uitgesproken dat ze op enig moment CO2-neutraal willen zijn. Voor Europa is dat in 2050, China heeft 2060 genoemd en India denkt dat punt in 2070 te hebben bereikt. Deze beloftes zijn niet in het rapport meegenomen - ze zijn veelal na de ‘sluitingstermijn’ van 2020 gemaakt. Bovendien, zegt Van Vuuren, moet je voor zo’n verre belofte de overheden heel erg op hun blauwe ogen vertrouwen. “Maar als je die beloftes ook meeneemt, kom je al aardig in de buurt van de twee graden. Dat biedt uitzicht op een concreet pad om de klimaatcrisis onder controle te krijgen.”
Zesde cyclus van het IPCC
Het nieuwste IPCC-rapport is het sluitstuk van de zesde reeks klimaatrapportages. De eerste verscheen in 1990. Elke reeks bestaat uit drie deelrapporten: wat is de wetenschappelijke kennis over klimaatverandering, wat zijn de gevolgen en wat zijn de mogelijkheden om het tegen te gaan. Daarnaast zijn er speciale rapporten, bijvoorbeeld over het verschil tussen anderhalve graad en twee graden. De reeks wordt afgesloten met een zogeheten syntheserapport.
Voor elk rapport worden auteurs gezocht die op een deelgebied alle literatuur verzamelen. Na enkele, volledig transparante correctierondes wordt het rapport vastgesteld. Daarna wordt de samenvatting voor beleidsmakers opgesteld. Daar is afgelopen week over vergaderd, soms woord voor woord. Ook door vertegenwoordigers van landen, maar onder strikte voorwaarde dat in die samenvatting niets mag staan dat niet in het grote rapport is terug te vinden.
Lees ook:
Hoe is het gesteld met het klimaat – en wat staat ons te wachten?
Het VN-klimaatpanel IPCC presenteert een langverwachte nieuwe studie. Ook kantelpunten komen aan bod: wanneer wordt klimaatverandering onomkeerbaar? En op een nieuwe wereldwijde klimaatatlas kan iedereen zien waar welke weer-effecten gaan optreden.
IPCC: Klimaatverandering vormt nu al een gevaar voor mens en natuur
Het zijn de kwetsbaren die het hardst worden getroffen door de opwarming van de aarde: de mensen in arme landen, in conflictgebieden of met een slechte gezondheid. De wereld moet zijn uiterste best doen de opwarming te beperken tot anderhalve graad.
