De vangst van een gigantische rog lijkt slecht nieuws, maar is juist heel hoopvol

Zo’n grote hadden ze nog nooit gevangen. Een werkelijk gigantische cirkelronde rog belandde onlangs in het Cambodjaanse deel van de Mekong in de netten van een visser. De vangst, ter hoogte van het eiland Koh Preah, leverde op de website van de NOS een bericht op; eindelijk weer iets anders dan nieuws over de oorlog in Oekraïne of uit de hand lopende boerenprotesten. Een kort filmpje toont het enorme dier, liggend op een groen bouwzeil te midden van een groepje uitgelopen dorpelingen.

De reuzenzoetwaterpijlstaartrog (mooi woord voor een spelletje galgje) komt voor in rivieren en riviermondingen in continentaal Zuidoost-Azië en op het eiland Kalimantan (Borneo). Ze kunnen kolossaal van afmeting worden. Het dier dat laatst gevangen werd, was volgens het bericht bijna vier meter lang, maar daarbij is de lange en zweepvormige staart dan wel meegeteld.

Te oordelen aan de beelden ging het evengoed om een dier met een diameter van minstens twee meter, ongeveer de maat van een tuintrampoline. Het dier woog 300 kilo. Het is, zo meldde het bericht bovendien, de grootste zoetwatervis ooit gevangen.

Een serie aantekeningen in het Nederlands

De reuzenzoetwaterpijlstaartrog behoort tot de kraakbeenvissen, een groep waartoe de roggen en de haaien behoren en waarvan verreweg de meeste vertegenwoordigers in zee leven. Maar er zijn uitzonderingen (zoals altijd in de biologie) en dat zijn zoetwaterroggen; deze is daarvan de allergrootste. Het dier luistert naar de naam Urogymnus polylepis, en is voor het eerst beschreven in 1852 door de Nederlandse bioloog Pieter Bleeker in een tijdschrift met de fraaie naam Verhandelingen van Het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.

Die beschrijving was gesteld in het Latijn, gevolgd door een serie aantekeningen in het Nederlands. Bleeker bekommerde zich daarbij vooral om de nauwkeurige beschrijving van de ingewanden, wat fraaie zinnetjes opleverde als ‘Pancreas veel kleiner dan de milt, onregelmatig van gedaante. (…) Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig, met 22 windingen’.

Op de rode lijst

De arts en ichtyoloog (vissendeskundige) Bleeker (1819-1878) was destijds als arts werkzaam bij het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (Knil) maar had ook tijd en gelegenheid om zich met vissenonderzoek bezig te houden. Dat leverde veel nieuws op: Bleeker beschreef meer dan vijfhonderd nieuwe geslachten en bijna tweeduizend nieuwe soorten. Een deel van zijn materiaal wordt in Naturalis bewaard.

De Cambodjaanse vissers die de rog vingen, zullen dergelijke details niet opgevallen zijn, maar de imponerende maat van de vis des te meer. Reuzenzoetwaterpijlstaartroggen zijn ernstig bedreigd en staan als ‘critically endangered’ op de rode lijst van natuurbeschermingsorganisatie IUCN. Het is daarom verheugend dat de rog, na te zijn bewonderd, weer werd vrijgelaten in het troebele water van de Mekong, en niet in stukken werd gesneden om te worden opgegeten.

Dat is namelijk de grootste bedreiging van deze mooie vissensoort, die voor consumptie wordt gevangen, maar ook te lijden heeft van bekende problemen als watervervuiling, de aanleg van dammen en ook van vangst ten behoeve van aquaria. Bijgevolg zijn er steeds minder, er worden minder vaak grote exemplaren gevangen en er dreigt uitsterving. Dat er toch nog zulke joekels worden gevangen, is dus een hoopvol teken.