De top-25 van de Duurzame 100 onderscheidt zich

1

Boeren die zelf natuur-inclusief werken

Caring Farmers

De constructieve, groene boeren laten zien wat de mogelijkheden zijn voor een duurzame toekomst. Daarbij zijn alle agrariërs welkom die al natuur-inclusief werken of bereid zijn dat te gaan doen. Drie jaar na de oprichting heeft Caring Farmers een plek veroverd tussen de andere boerenorganisaties met een niet-polariserend geluid. Daarmee leveren zij in de ­stikstofdiscussie een belangrijke bijdrage. Ze worden uitgenodigd voor gesprekken met het kabinet, voor tv-optredens en dragen voorbeelden aan van kringlooplandbouw. Caring Farmers overlegt met burgers, ngo’s en wetenschappers. “De voedsel- en landbouwtransitie kunnen boeren niet alleen.” Zie: caringfarmers.nl en lees hier het verhaal.

2

Gezonde leefomgeving naast staalfabriek

Frisse Wind

Deze groep omwonenden van de staalfabriek Tata Steel in IJmuiden wil letterlijk weer een frisse wind in de woonomgeving. Frisse Wind deed namens ruim 1100 personen en negen stichtingen met advocate Bénédicte Ficq aangifte bij Justitie tegen Tata. Het verwijt is dat de fabriek willens en wetens lucht, grond en water vervuilt. De afgelopen jaren bleek uit onderzoeken van het Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu dat kanker en andere gezondheidsklachten in de omgeving van de fabriek vaker voorkomen dan in andere delen van Nederland. Frisse Wind plaatste webcams om zelf gegevens over vervuiling aan het licht te brengen. Zie frissewind.nu en lees hier het verhaal.

3

Erken het schaden van natuur als misdaad

Stop Ecocide

Ecocide. Die term verovert in hoog tempo de wereld. Het betekent: een misdaad plegen tegen de natuur. De Stop Ecocide Foundation ijvert ervoor dat die wandaad in het statuut van het Internationale Strafhof wordt vastgelegd. Wie milieudelicten pleegt, kan daarvoor dan gestraft worden, net als bij genocide. “Het is ons doel om de aarde en haar huidige en toekomstige bewoners te beschermen tegen grootschalige beschadiging, vernietiging of het verlies van ecosystemen”, zo vat directeur Katy Olivia van Tergouw van Stop Ecocide NL het samen. Die Nederlandse tak maakt deel uit van het internationale netwerk van burgers die ecocide een halt willen toeroepen. Zie stopecocide.nl en lees hier het verhaal.

4

Iedereen beslist mee over klimaatbeleid

Bureau Burgerberaad

Een brede laag van de bevolking laten meepraten over klimaatbeleid, dus niet alleen de uitgesproken voor- of tegenstanders. Bureau Burgerberaad wil dit realiseren door inwoners via burgerberaden mee te laten praten én mee te laten beslissen, bijvoorbeeld als er een plan is om een windmolen in de buurt te plaatsen of als een wijk van het gas gaat. Burgers vroeg betrekken en invloed geven neemt weerstand weg: in Frankrijk, Duitsland en Denemarken bleek al dat dat werkt. Bureau Burgerberaad wist de plannen al hoog op de politieke agenda te krijgen. In september adviseerde de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) om via een burgerforum een maatschappelijk debat over kernenergie op te zetten. Zie bureauburgerberaad.nl

5

Land kopen voor grootschalig natuurherstel

Land van Ons

Het begon met de aankoop van één perceel in 2020, maar inmiddels verwierf ­Burgercoöperatie Land van Ons al ruim 168 hectare landbouwgrond in diverse provincies. Die grond verpacht de coöperatie aan boeren die natuurvriendelijk werken. Dat kunnen ook boeren zijn die vanaf nul beginnen, zonder dat ze een boerderij overnemen van ouders. “Wij willen jonge boeren een kans geven”, aldus een van de bedenkers van het project, Franke Remerie. De coöperatie had een jaar geleden 14.000 leden, nu meer dan 20.000. De coöperatie keert zich ook tegen de komst van data­centra, zoals in Zeewolde, en mengt zich in discussies over de kwaliteit van het landschap en oplossingen voor de stikstofcrisis. Zie landvanons.nl

6

Een groene inhoud voor elk schoolvak

Teachers for Climate

Dit netwerk van leraren wil duurzaamheid centraal stellen in het onderwijs. Het ­thema moet ook in de les­boeken verschijnen. Met een kernteam van tien bevlogen docenten laat Teachers for Climate zien wat er allemaal al mogelijk is. Ze ontwikkelen zelf een groen onderwijs­model en brengen expertise samen. Het initiatief begon in 2019, toen leerlingen massaal de straat op gingen om te staken voor het klimaat. De Teachers for Climate verklaarden zich solidair. “Daarna hebben we onze aandacht verlegd naar verduurzaming van het onderwijs.” Duurzaamheid als thema in het onderwijs is maatschappelijk geaccepteerd, meent de organisatie, maar nu moet het nog in de praktijk worden ­gebracht. Zie teachersforclimate.nl

7

Geweldloos protest voor snelle klimaatactie

Extinction Rebellion (XR)

Ze gaan op het spoor zitten om te protesteren tegen de maatregel van het kabinet om de kolencentrales extra te laten branden, of gaan bijvoorbeeld op de fiets naar Zandvoort om te protesteren tegen racen met Formule 1-wagens aan de rand van een natuurgebied. De beweging van Extinction Rebellion (XR), met veertig lokale groepen, maakt het zo gek als nodig is, om aandacht te vragen voor de klimaat- en ecologische crisis. Zolang de acties maar geweldloos zijn. Burgerlijke ongehoorzaamheid, noemt XR dat zelf. De leden, veel jongeren, vinden het ook niet erg als ze na een bezetting door de politie worden aangehouden. Zo urgent vinden ze de bescherming van het klimaat en de bio­diversiteit. Zie extinctionrebellion.nl

8

Pensioenfondsen, mijd fossiele energie

Groen Pensioen

Groen Pensioen is een groep pensioenspaarders die zich inspant om Nederlandse pensioenfondsen te bewegen te stoppen met beleggingen in fossiele brandstoffen. Groen Pensioen wil een systeemverandering door geldstromen ten goede aan te wenden. Vorig jaar was een organisatie op hetzelfde terrein, ABP Fossielvrij, winnaar van de Duurzame 100. Pensioenfonds ABP heeft inmiddels beloofd alle investeringen in de fossiele industrie af te stoten. In een petitie eist Groen Pensioen dat de pensioenfondsen uiterlijk in 2025 fossiele brandstoffen uitsluiten. “Onze benadering voorziet in een behoefte. Pen­sioengeld is van de mensen zelf en zij willen zeggenschap. Overal ontstaan groepen en die wij ondersteunen met expertise.” Zie groen-pensioen.nl

9

Heruitgifte van niet gebruikte medicijnen

Remediz

Bij heel veel patiënten blijven medicijnen ongebruikt in een doosje in de kast liggen. Dat kan beter, bedacht Hans van Rooij, oprichter van Remediz, nieuwkomer in de Duurzame 100. Hij ontwikkelde met hulp van anderen de medicijnkluis. Daarin kunnen dure, zware geneesmiddelen van bijvoorbeeld kankerpatiënten worden bewaard en het eventuele overschot kan worden gebruikt door iemand anders. De mannen achter de medicijnkluis zijn trots dat hun ­uitvinding nu van de teken­tafel in de testfase is beland. “Ooit zal het in de zorg heel normaal zijn om zuinig om te gaan met waardevolle en verspilgevoelige medicatie. Dat geloof ik, ja”, zegt Van Rooij stellig. Zie remediz.nl en lees hier het verhaal.

10

Burgers kopen grond voor hun eigen (bio)boer

Aardpeer

Aardpeer verbindt de burger met de grond waarop zijn voedsel wordt verbouwd. Het is een initiatief van een klein groepje mensen met dezelfde missie: het voedselsysteem veranderen. Zij zijn ontevreden over reguliere praktijken in de landbouw, zoals gebruik van chemicaliën, uitputting van grond en lage beloning voor boeren. Dus draaien ze bij Aardpeer de boel om. De vereniging koopt grond aan met de opbrengst van obligaties die burgers hebben aangeschaft, en verpacht die grond vervolgens voor een reële prijs aan een boer. Die krijgt de mogelijkheid om op een milieuvriendelijke manier gezond voedsel te telen. “We vinden dat grond net als lucht van ons allemaal is”, zeggen de initiatiefnemers. Zie aardpeer.nl

11

Minder uitstoot is de weg uit de stikstofcrisis

Mobilisation for the Environment (Mob)

Mobilisation for the Environment (Mob) wordt geleid door voorzitter Johan Vollenbroek. Hij is in het nieuws sinds hij al in 2019 bij de Raad van State gelijk kreeg: het stikstofbeleid deugt niet. De kwetsbare natuurgebieden zijn onvoldoende beschermd tegen stikstof dat vanaf boerderijen, fabrieken en het verkeer neerslaat op het land. Vollenbroek staat met Mob al een paar jaar in de hoogste regionen van de Duurzame 100. De milieuorganisatie uit Nijmegen toont aan dat slechts mínder uitstoot de weg is uit de stikstofcrisis. Na lang dralen onderschrijft het kabinet dat, maar voor Mob is het wachten op daden en dus begint Vollenbroek nog steeds de ene juridische strijd na de andere. Zie mobilisation.nl/nl

12

Strijd voor krimp van Schiphol

Schipholwatch

Een groep burgers strijdt voor een gezonde leefomgeving en voor krimp van Schiphol. De organisatie vindt dat beloftes over vermindering van de overlast door Schiphol niet worden nagekomen. Verhuizing van de luchthaven naar zee lijkt deze club een goede oplossing om de overlast te verminderen, en alleen minder vliegen helpt tegen de milieuvervuiling. Schipholwatch heeft een meldpunt tegen vliegtuigoverlast, verzamelt informatie, verspreidt die via internet en sociale media, werkt samen met andere milieuorganisaties en voert rechtszaken om te bewerkstelligen dat het vliegverkeer vermindert. Dat heeft effect: Schiphol moet van het kabinet krimpen. Over de luchtvaart als ‘motor van de economie’ komt steeds meer twijfel. Zie schipholwatch.nl en lees hier het verhaal.

13

Zij maken woningen energiezuinig

Fixbrigade

Veel mensen hebben een tochtige woning en een hoge energierekening. De Fixbrigade van Jungle Amsterdam maakt met kleine maatregelen de woning energiezuinig. Zij doen dit gratis voor mensen met een kleine beurs. De organisatie maakt infrarood foto’s om warmteverlies in de woning te laten zien. Het klusteam lost dit op met onder meer tochtstrippen en kitranden. Het team leidt vluchtelingen met een verblijfsstatus op, zodat zij na hun leer- en werktraject direct aan de slag kunnen in de duurzame bouw of installatiebranche. Het doel voor het komende jaar is om in ­zevenhonderd woningen ­kleine maatregelen te treffen. Zie jungle.amsterdam/fixbrigade en lees hier het verhaal.

14

Tegen het gebruik van pesticiden

Pesticide Actions Network Netherlands (Pan-NL)

Pan-Nederland is in 2020 ­opgericht, omdat de Nederlandse agrarische sector een grootverbruiker van pesticiden is en er weinig aandacht was voor de negatieve effecten ervan. Pan-NL heeft als doel het gebruik van schadelijke bestrijdingsmiddelen uit te bannen. De organisatie wil consumenten motiveren biologische producten te kopen. Pan doet eigen onderzoek naar pesticiden in producten uit supermarkten en tuincentra. Zo was er onderzoek naar residuen in menselijk haar, in aardbeien en boeketten. De club pleit bij de politiek voor uitfasering van giftige pesticiden en afdwingbare doelstellingen om het gebruik van pesticiden terug te dringen. Zie pan-netherlands.org en lees hier het verhaal.

15

Geen reclame van vuile bedrijven

Reclame Fossielvrij

Een tv-spotje dat verre vliegreizen aanprijst of een advertentie voor ‘CO2-neutrale’ cruiseschepen: de leden van Reclame Fossielvrij ergeren zich groen en geel aan het promoten van klimaatonvriendelijk gedrag. De organisatie streeft naar een wettelijk verbod op fossiele reclames. Dat zijn reclames voor vliegreizen, auto’s op fossiele brandstof en alle reclames, lesmateriaal en sponsoring door de fossiele industrie. Een verbod is noodzakelijk, zegt de organisatie, zoals dat eerder gebeurde bij tabak. Door gesprekken met Reclame Fossielvrij heeft de gemeente Amsterdam het propageren van de olie-industrie inmiddels teruggedrongen. De organisatie bestookt bedrijven en media­(reclames) met kritiek. Zie verbiedfossielereclame.nl

16

Zij pakken vervuiling door Tata aan

Dorpsraad Wijk aan Zee

De strijd van bewoners tegen klimaatvervuiler Tata Steel lijkt echt iets van nu. Maar de Dorpsraad Wijk aan Zee is er al mee bezig sinds 1983. “Het was (en is) David tegen Go­liath”, stelt deze groep. Ze maken een vuist tegen de gevaarlijke stoffen die de staalfabriek uitstoot. De belofte van ‘groen staal’ vertrouwt de dorpsraad voor geen cent. Met onderzoek en overleg zetten deze bewoners, als ‘ogen en oren van het dorp’ de overheid en Tata onder druk. “Door ons kabaal is falend toezicht van de overheid op dit soort bedrijven op de nationale agenda terechtgekomen”, aldus de groep, die met zijn toewijding de jury imponeert. Van geluidshinder tot dubieuze vergunningen bij Tata: de Dorpsraad duikt er bovenop. Zie wijkaanzee.org en lees hier het verhaal.

17

Bewustwording door de inzet van klimaatcoaches

Klimaatgesprekken

Bij Klimaatgesprekken zijn 280 klimaatcoaches actief. Op zeventig plaatsen geven zij workshops aan groepjes bewoners, over milieuvriendelijk gedrag. Zelf iets doen in de buurt, maar ook de eigen voetafdruk verkleinen. Het werkt, stelt Klimaatgesprekken. De club ziet dat deelname vaak het begin is van een reeks andere keuzes, zonnepanelen plaatsen bijvoorbeeld of lid worden van een actiegroep. Het belang van praten en psychologie bij het aanpakken van de klimaat­crisis wordt nog onderschat, zien de initiatiefnemers. Naast praten zet het project tal van creatieve manieren in om mensen op een positieve, constructieve manier te betrekken bij oplossingen, zoals bordspelen en flitsende filmpjes. Zie klimaatgesprekken.nl

18

Kinderen krijgen laagdrempelig les over milieu

Fawaka Ondernemersschool

Jong geleerd is oud gedaan, vinden ze bij de Fawaka ­Ondernemersschool. Het project van initiatiefnemer Thiëmo Heilbron laat kinderen in klassen aan de slag gaan met de onderwerpen klimaat en natuur. Optimistisch, creatief en innovatief. Niet saai of belerend. Milieu-­onderwerpen zijn van zo’n groot belang voor de nieuwe generatie dat elk kind hier op creatieve manieren bij betrokken mag worden, aldus het initiatief. “Dit wordt de basis voor iedere jonge wereldburger.” Heilbron is met zijn project volgens de jury ‘laagdrempelig’. Fawaka richt zich op alle groepen kinderen, ongeacht achtergrond of manier van leren. Inclusief zijn is een speerpunt. Zie fawakaondernemersschool.nl en lees hier het verhaal.

19

Jeugd helpt bij lokale klimaatplannen

JongRES

De jongeren van JongRES pakten hun project in het afgelopen jaar steeds profes­sioneler aan. Het doel van de leden is urgenter dan ooit. Ze willen in het hele land gehoord worden en meepraten als er door politici en directeuren knopen worden doorgehakt over de klimaattransitie. Dat gaat immers over hun toekomst, benadrukt dit collectief. JongRES ging in 2020 van start bij de lancering van de Regionale Energie Strategie (Res), waarmee de overheid de klimaatdoelen in 2030 wil halen. De leden hebben inspraak aan diverse overlegtafels. “Ons doel is om in elke gemeente jongeren aan tafel te krijgen.” De groep organiseert milieucampagnes voor bedrijven en activiteiten om jeugd te betrekken bij de energietransitie. Zie jongres.nl

20

Tien miljoen extra bomen in Nederland

Plan Boom

Deze nieuwkomer in de lijst heeft een glashelder doel. Dit burgerinitiatief wil tien miljoen bomen in de grond zetten. In het buitengebied en bij dorpen, maar ook in steden en op bedrijfsterreinen. Het project, dat kan rekenen op de Natuur en Milieufederaties en lokale milieucentra als drijvende krachten, probeert boomaanplant van A tot Z te organiseren. “We zoeken naar geschikte locaties voor bomenaanplant, zorgen voor plantmateriaal en planten ook aan.” Plan Boom geeft tevens advies en tips over boomaanplant. Burgers en gemeenten kunnen zich aansluiten. Ook bedrijven zijn welkom. Door zoveel mogelijk allianties aan te gaan willen de initiatiefnemers Plan Boom laten slagen. Zie planboom.nl en lees hier het verhaal.

21

Groen bewustzijn vanuit islamitische visie

Groene Moslims

De stichting Groene Moslims creëert bewustzijn over duurzaamheid vanuit een islamitische visie. Vijf bestuurders en tientallen vrijwilligers in het land spannen zich daarvoor in. Op internet springt Groene Moslims steeds meer in het oog. Het afgelopen jaar groeide het initiatief op so­ciale media. Ondertussen is het initiatief vooral ook druk met inspirerende projecten in het land. Elke zes weken zijn er Green Matters-bijeenkomsten, met lezingen, films of workshops. Groene Moslims helpt moskeeën om te verduurzamen. Verder organiseren de initiatiefnemers gelegenheden, zowel online als fysiek, om tweedehands kleding te ruilen. Elke eerste zaterdag van de maand kunnen deelnemers meedoen aan een wandeling in de natuur. Zie nieuwwij.nl/organisaties/stichting-groene-moslims

22

Bont gezelschap wil creatieve aanpak klimaatcrisis

Social Tipping Point Coalitie

Klimaatoplossingen hoeven niet altijd ingewikkeld of technisch te zijn, bepleit de Social Tipping Point Coalitie. Door allerlei simpele maatregelen te nemen kan de mensheid zichzelf al een heel eind uit de problemen helpen, aldus dit collectief van wetenschappers, kunstenaars en tientallen (milieu)organisaties. Door schone oplossingen wat goedkoper te maken en mensen te tonen welke voordelen een duurzamere wereld biedt, kan de transitie in versnelling komen. De Social Tipping Point Coalitie laat zien dat de impact van ogenschijnlijk kleine klimaatacties groot is. Die insteek sluit ook aan bij de boodschap van het VN-klimaatpanel IPCC afgelopen jaar. Klimaatmaatregelen van burgers doen ertoe, aldus het IPCC. Zie socialtippingpointcoalitie.nl

23

Een vuist tegen schade van gif uit land- en tuinbouw

Meten=Weten

Vorig jaar stonden deze actieve pioniers op 27. Nu klimt Meten=Weten weer iets verder omhoog in de lijst. Het project groeide het afgelopen jaar, in omvang en resultaat. Het kernteam bestaat nu uit twintig personen, het ledenaantal verdubbelde bijna tot 795 leden. Dit initiatief begon uit wanhoop en frustratie dat de gemeente Westerveld te weinig deed om haar burgers te beschermen tegen de grote hoeveelheid pesticiden die wordt gespoten in de ­lelie- en bloembollenteelt. Bewoners meten daarom zelf of en hoeveel pesticiden buiten de bollenakkers terechtkomen. Ze willen dat het gebruik van giftige stoffen geleidelijk wordt teruggebracht en dat er per direct spuitvrije zones komen nabij woningen en kwetsbare gebieden. Zie metenweten.com

24

Duurzame energie en groen wonen in Friesland

Freonen fan Fossylfrij Fryslân

Hindernissen en doemscenario’s? Nee, optimisme en kansen staan voorop bij dit burgerproject. Met ludieke acties zoals een groene zeiltocht wordt klimaat een vrolijk onderwerp. Friesland heeft alles in huis om het duurzame juweel van Nederland te zijn, vinden leden van dit netwerk van freonen (vrienden). Daar zijn ze onder leiding van voorman Bouwe de Boer al vijf jaar druk mee. De kracht van het initiatief zit hem erin dat Freonen fan Fossylfrij Fryslân actief is op tal van terreinen. De stichting promoot zowel de installatie van zonnepanelen op 90.000 huizen en sportverenigingen als de realisatie van honderd milieuvriendelijke Friese bedrijven en 20.000 fossielvrije auto’s en boten. De eerste stappen daartoe zijn gezet. De freonen willen vaart maken: nog dit jaar willen ze meer resultaten tonen. Zie fossylfrij.frl

25

Tegen de schadelijke effecten van laagvliegroutes

Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (SATL)

De actiegroep Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (of kortweg: SATL) verenigt 24 actiegroepen van bezorgde burgers uit vijf provincies. “Doel van onze inzet is Nederland te beschermen tegen de schadelijke effecten van laagvliegroutes op mens en klimaat”, zo vat het initiatief samen. Die schadelijke effecten zijn groot en divers, zeggen de deelnemers van SATL. Of het nu gaat om geluid, stikstof of broeikasgas: vliegtuigen die laag overvliegen dragen bij aan die (milieu)problemen. SATL wil daar verandering in brengen, door “Schiphol en de overheid bij de les te houden”. Het collectief pluist rapporten uit, op zoek naar mogelijke missers. Maar SATL is geen mopperclub. Het initiatief draagt alternatieven en oplossingen aan, om de overlast van vliegverkeer te verkleinen. ‘Samen sterk’ is het motto bij SATL. Zie partnerkaart.natuurenmilieufederaties.nl

Alle verhalen en achtergronden over de Duurzame 100 van 2022 zijn hier te vinden.