De stikstofsommen van boeren roepen vooral vragen op. ‘Elke onderbouwing mist’

Op één vraag kwam vandaag een glashelder antwoord. Wie waren toch de experts, die de rekensommen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) over stikstof hadden ‘gekraakt’? De opdrachtgever van die klus, de sceptische boerenorganisatie Mesdag Zuivelfonds, hield dit vooraf strikt geheim. Het bleek één man: Richard Zijlstra, zelfstandige met achtergrond in bouw- en milieurecht. “Ik ben een luis in de pels”, zei hij in het volgestroomde perscentrum Nieuwspoort. De zaal zat vol boeren, politici en media. Zij wilden daar van Zijlstra horen: welke fouten heeft het RIVM gemaakt bij stikstofberekeningen, volgens zijn speurwerk?

Zijlstra kon het niet vertellen. Wel toonde hij een taartdiagram, met cijfers waarover Trouw gisteren berichtte. Daarin stond: de landbouw veroorzaakt niet 46 procent van de stikstofneerslag op natuur, maar slechts 25 procent. En de verkeerssector, scheepvaart in het bijzonder, wees hij in het diagram aan als dé grote stikstofbron, met een bijdrage van liefst 42 procent. Dus niet de 6 procent die het RIVM hanteert, net als de commissie-Remkes en het Rijk. Als onderbouwing van zijn zeer afwijkende cijfers had Zijlstra geen studie meegebracht. Hij toonde landkaartjes vol rode stippen, schetsen, animaties en cijferreeksen. Politiek leider van ­Forum voor Democratie Thierry Baudet stond instemmend te knikken. “Snap jij dit”, vroeg Tweede Kamerlid Laura Bromet (GroenLinks) aan een medewerker, toen Zijlstra een complexe ‘factsheet’ op het scherm liet zien.

Hoogleraar stikstof Jan Willem Erisman, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, is er niets wijzer van geworden, zei hij achteraf in een telefonische reactie. Hij volgde de presentatie van het Mesdag Zuivelfonds live via internet – net als de top van het RIVM. “Ik zou een rapport willen zien”, reageerde Erisman. Met allerlei losse bestanden, die het Mesdag Zuivelfonds weliswaar online zet, kan de hoogleraar wetenschappelijk niets. “Nergens wordt duidelijk gemaakt dat de ‘revolutionaire’ cijfers zouden kloppen.” Dan doen ze ook niet, was de indruk van Erisman, in verwijzing naar studies van de Wageningen Universiteit. Ook het RIVM schatte in dat de sommen kant noch wal raken.

Zijlstra toonde in zijn presentatie een surrealistisch schilderij van Salvador Dali. Dat symboliseerde volgens hem de ‘stikstofkwestie’ – over probleem of crisis sprak hij niet. Johan Vollenbroek keek mee met de presentatie. Hij is van milieugroep MOB, die vorig jaar met succes het stikstofbeleid van het kabinet bij de rechter onderuithaalde. Vollenbroek had geen goed woord over voor de presentatie van het Mesdag Zuivelfonds. “Elke onderbouwing ontbreekt tot nu.” Hij vat het samen als ‘veel vage presentaties en grafieken’. Getoonde resultaten noemde hij ontraceerbaar.

“Wij beweren niet dat dit de absolute waarheid is”, zei Zijlstra. “Maar de geest is wel uit de fles.” Ook mede-onderzoeker Geesje Rotgers, landbouwlobbyist én onderzoeksjournalist, vond dat de bevindingen meer graafwerk naar de werkwijze van het RIVM rechtvaardigen. Voorzitter Jan Cees Vogelaar, van het Mesdag Zuivelfonds, gaat nog een stapje verder. Hij eiste een parlementaire enquête. Vogelaar wil bovendien de komende drie jaar eigen metingen gaan uitvoeren. Tot die tijd mag van hervorming van de landbouw volgens hem geen sprake zijn. “Als GroenLinks en D66 om de natuur geven, stoppen ze nu met dat gejammer en gehijg over sanering van de veestapel.”

Veehouder Teus van der Wind uit Woudenberg, vandaag in de zaal, was onder de indruk van de getoonde taartpunten waarmee het Mesdag Zuivelfonds suggereerde dat de landbouw veel minder stikstof veroorzaakt. “De taartpunt is gehalveerd. Is dit een feestdag voor de boeren?”, wilde hij weten. Zover is het volgens het Mesdag Zuivelfonds niet voor boeren die tegen inkrimping zijn. “Eerst moet de onderste steen boven”, aldus Zijlstra.

Lees ook:

Boeren geven scheepvaart de schuld van stikstof

Verkeer, niet landbouw, is de grootste bron van stikstof, zo stelden boeren donderdag op grond van eigen alternatieve cijfers.