De milieurisico's van medicijnresten in het water zijn zwaar onderschat
De milieurisico’s van medicijnresten in oppervlaktewater zijn veel groter dan tot dusver gedacht. Dit blijkt uit een grote wetenschappelijke studie van milieukundigen van de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Al langer is bekend dat in sloten, vaarten en meren soms forse concentraties van werkzame stoffen uit geneesmiddelen zitten. Ze komen via rioolwaterzuiveringsinstallaties in het milieu. In veel andere landen komen de stoffen zelfs ongezuiverd in het milieu. De Nijmeegse wetenschappers hebben van twee middelen die wereldwijd aan patiënten worden voorgeschreven berekend wat er in het milieu terechtkomt. Ze stellen vast dat de milieurisico’s tien tot twintig keer hoger zijn dan in 1995, toen er eerdere ramingen zijn gedaan. Ze pleiten voor meer onderzoek.
Hun onderzoek is vrijdag gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Environmental Research Letters. De milieukundigen onderzochten carbamazepine, een middel dat onder meer bij epilepsie worden gebruikt. Het tweede middel is ciprofloxacine, een antibioticum dat bij infecties aan de blaas, de luchtwegen, de huid, botten en darmen wordt voorgeschreven.
Vooral het antibioticum in het milieu leidt tot verhoogde risico’s op wereldschaal, aldus een van de onderzoekers, Rik Oldenkamp. “De concentraties zijn schadelijk voor bacteriën in het water. Die bacteriën spelen een rol in allerlei voedselkringlopen.” Het antibioticum kan ook een negatieve invloed hebben op de effectiviteit van de bacteriën die in waterzuiveringsinstallaties worden gebruikt, vertelt hij.
Niet snel weg
Van het epilepsiemiddel is bekend dat het niet snel uit het milieu verdwijnt, het antibioticum wordt sneller afgebroken.
De onderzoekers hebben niet gekeken naar wat precies de effecten zijn van beide middelen op de kwaliteit van oppervlaktewater. Dat onderzoek moet per locatie worden gedaan. Ze hebben slechts de concentraties in het oppervlaktewater vergeleken met veilige normen voor het watermilieu.
Zeker bij ciprofloxacine zijn er risico’s. Oldenkamp: “We hebben deze beide stoffen uitgekozen, omdat er in veel landen redelijk wat informatie beschikbaar is over het gebruik. Daarbij speelt mee dat van het middel tegen epilepsie bekend is dat het effecten kan hebben op het gedrag van vissen en schaaldieren. De ecologische gevolgen kunnen dus groot zijn.”
In Nederland wordt voor een aantal werkzame stoffen uit medicijnen de veilige concentratie in oppervlaktewater overschreden.
Rioolwaterzuiveringsinstallaties verwijderen niet alle resten van geneesmiddelen uit rioolwater. Daardoor komen resten in het oppervlaktewater terecht. De drinkwaterkwaliteit is nog niet in het geding, maar in de toekomst kan de kwaliteit van drinkwaterbronnen door vergrijzing (meer medicijngebruik) en klimaatverandering (langdurige lage waterstanden) onder druk komen te staan.
Uit laboratoriumonderzoek is gebleken dat geneesmiddelen effecten hebben op waterorganismen. In oppervlaktewater worden hormoonverstorende stoffen gevonden, afkomstig uit anticonceptie-middelen. Dit kan leiden tot geslachtsverandering bij vissen. Resten van antipsychotica in het water kunnen het gedrag van waterkreeftjes en vissen veranderen.
Hoog milieurisico
Volgens Oldenkamp kunnen de problemen met resten van geneesmiddelen vooral regio’s in dichtbevolkte en drogere gebieden treffen, zoals het Midden-Oosten. Daar treedt weinig verdunning op doordat oppervlaktewater er veel schaarser is. De concentraties van de werkzame stoffen uit medicijnen zijn daardoor in verhouding hoger.
“Vooral in dat soort gebieden voorspellen we een hoog milieurisico met ons model. Het zijn bovendien de plekken waar weinig data beschikbaar zijn over medicijnconsumptie en concentraties in het water. We laten met onze publicatie zien dat er op meer plekken in de wereld gemeten moet worden naar medicijnresten.” Oldenkamp werkt sinds kort bij het Institute for Global Health van AMC in Amsterdam, waar hij onderzoek doet naar de problemen van ongevoeligheid van bacteriën voor antibiotica.
Lees ook:
Antibiotica-resistentie stabiel, maar risico op uitbraken neemt toe
Het aantal resistente bacteriën dat infecties kan veroorzaken bij mensen is in Nederland in 2016 stabiel gebleven. Bij dieren is het aantal resistente bacteriën verder gedaald.
Meer nodig voor veilig drinkwater in Nederland
Betere bescherming van drinkwaterbronnen vraagt harde afspraken, betoogt Hans de Groene, directeur van Vereniging van waterbedrijven in Nederland.
Medicijnresten in het milieu: bron van zorg
Nierfalen bij karpers, leverschade bij forellen. Bewezen effecten van restanten van medicijnen in oppervlaktewater. Nu zijn er ook zulke sporen gevonden in grondwater, bron van ons drinkwater.
