ColumnVincent wil zon
De milieubelasting van warmtepompen is zwaar overtrokken
‘Warmtepompen blijken het milieu elf keer erger te belasten dan gedacht.’ De waarschuwing van de Nationale Milieudatabase (NMD) had niet alarmerender gebracht kunnen worden. De werkelijkheid is echter anders, heel anders.
De NMD zet voor de bouw de milieubelasting van apparaten en bouwmaterialen op een rij, zodat de bouw gericht kan onderzoeken hoe je de milieubelasting van gebouwen kunt verlagen. Een prima zaak dus, zo'n milieuberekening.
Ook voor warmtepompen was zo'n berekening uitgevoerd, in 2012; op basis van nieuwe informatie komt de berekening nu elf keer zo hoog uit. Een warmtepomp slokt nu zelfs de helft van de milieubelasting op die een huis in totaal mag veroorzaken. Duurzaam bouwen met gebruik van warmtepompen wordt dan heel moeilijk. Weg dus met die warmtepomp? En dat terwijl ze nu juist zo populair worden? Absoluut niet, zeg ik meteen maar voor alle duidelijkheid. De berekening is namelijk volstrekt achterhaald en bovendien eenzijdig.
Koudemiddel is boosdoener
De NMD bepaalt de milieubelasting aan de hand van gedetailleerde gegevens van de fabrikant en laat die door een onafhankelijke instantie controleren. Dit levert een zogeheten Productkaart Categorie 1 op, zeg maar: een product waarvan we de milieubelasting precies weten. Voor veel warmtepompen hebben fabrikanten geen gedetailleerde data aangeleverd. Hun warmtepompen vallen onder Categorie 3, en die is afgeleid van wat er van Categorie 1 bekend is.
Bij de berekening uit 2012 was geen rekening gehouden met de elektronica van een warmtepomp en het koudemiddel, aldus de NMD, en dat verklaart voor het grootste deel de verslechtering van de milieubelasting. Het koudemiddel is een gas dat de warmte transporteert van de buitenunit naar de unit in huis die de warmte aan de kamerlucht of het cv-water afgeeft.
Achterhaald
De nieuwe berekening voor Categorie 3 warmtepompen is afgeleid van nieuwe gegevens van enkele modellen van fabrikant Vaillant. En daar is wat raars mee aan de hand. Die warmtepompen gebruiken als koudemiddel R410A, een gas dat als het weglekt per kilo 2090 keer meer aan de opwarming van de aarde bijdraagt dan CO2. Enorm belastend dus.
Maar R410A is achterhaald. Bij koudemiddelen is een enorme ontwikkeling gaande om de milieubelasting ervan te verlagen. Veel warmtepompen werken nu met R32, dat 675 keer schadelijker is dan CO2, één derde van R410A. Bovendien worden beide koudemiddelen door de EU verboden en lijkt de industrie af te stevenen op propaan (‘campinggas') als koudemiddel. Propaan heeft nog een factor 3, dus 700 keer minder dan wat de NMD als standaard hanteert. Vaillant zelf nota bene levert al jaren warmtepompen met propaan, zogeheten monoblocks. Die zijn goedkoper en eenvoudiger te installeren en lijken de toekomst te hebben.
Het kan echter nog beter. De Nederlandse start-up Blue Heart Energy heeft een warmtepomp ontwikkeld zonder koudemiddel. De Blue Heart wordt eind dit jaar in systemen van diverse fabrikanten getest en komt volgend jaar op de markt.
Arm rekenen
De NMD bepaalt de milieubelasting van apparaten over de hele levensduur van een huis. Die wordt op 75 jaar geschat, en een apparaat gaat 15 jaar mee, redeneert de NMD. Dus zijn er in 75 jaar vijf warmtepompen nodig. De NMD heeft de milieubelasting van de huidige Categorie 3 warmtepompen gewoon keer vijf genomen om tot de totale milieubelasting te komen. Er wordt dus geen rekening gehouden met verbeteringen of ingrijpende innovaties als die van Blue Heart. Dat denkt bovendien dat door een veel eenvoudiger ontwerp, met minder bewegende delen, zijn warmtepomp al gauw dertig jaar meegaat.
“We willen ons niet rijk rekenen met apparaten die nog niet te koop zijn", aldus de NMD. Dat klinkt verstandig, maar als je dan een achterhaald model als uitgangspunt neemt, dan ben je jezelf aan het ‘arm rekenen’. Daar is de afgelopen dagen veel kritiek op gekomen. De NMD voelde dat wel aan en meldt dat het de komende weken meer warmtepompen gaat onderzoeken en begin april met een definitief oordeel zal komen. Het zou misschien slim zijn geweest om niet kort daarvoor nog even een alarmerend rapport naar buiten te brengen dat iedereen op het verkeerde been zet.
Oh ja, wat in de berekening helemaal niet wordt meegenomen, is hoeveel gas, en dus CO2, een warmtepomp bespaart. Die klimaat-plus is een veelvoud van de mogelijke klimaat-min door het lekken van de 1,5 kilo koudemiddel; ‘mogelijke min’, want warmtepompen lekken nauwelijks nog koudemiddel.
In zijn weblog ‘Vincent wil zon’ belicht Vincent Dekker innovaties en ontwikkelingen op het gebied van groene energie, dichtbij en ver van huis. Meer afleveringen op trouw.nl/vincentwilzon. Vincent heeft nu ook een podcast, onder meer over warmtepompen - beluister die via deze link of zoek hem op via de bekende kanalen.
Lees ook:
Een airco in de woonkamer en hoppa: duizend kubieke meter gas minder
Mijn project ‘Vincent van het gas af’ kwam de afgelopen weken in een stroomversnelling. Er staat inmiddels een airco in mijn woonkamer die net zo goed als warmtepomp dienst kan doen. Mijn gasverbruik over de eerste week is meer dan gehalveerd.
