De kever die een vis is

De grap lag voor het oprapen. ‘Zeldzame Kevers gevangen in de Oosterschelde’, zo luidde de kop van een artikeltje op naturetoday, en daarbij stond de foto van een klein visje. Haha, dat is helemaal geen kever, werd vervolgens getwitterd. Maar toch klopte de kop, dit visje heet kever.

Een kever die een zeldzaam visje is, dat vereist enige toelichting. Wat is een kever? En waarom heet dat beestje zo? Die laatste vraag is snel te beantwoorden, want dat is onbekend. Stichting Anemoon, die de melding deed, houdt zich aanbevolen voor een verklaring.

Kevers zijn vissen van de familie Gadidae, de kabeljauwachtigen. Dat zijn dieren die drie (soms twee) rugvinnen hebben en een grappig vlezig sliertje bungelend aan hun onderkaak, de kindraad. Kevers zijn dus verwant aan wijtingen, schelvissen, kabeljauwen en koolvissen, maar in tegenstelling tot de kabeljauw zelf, die voor hij werd overbevist bijna mansgroot kon worden, worden kevers gemiddeld slechts zo’n twintig centimeter lang.

Samen met de steenbolk (Trisopterus luscus) en de dwergbolk (T. minutus) is de kever (T. esmarkii) een soort van het geslacht Trisopterus. De soort hoort thuis in koude, noordelijke wateren en is waarschijnlijk en toepasselijk genoemd naar de Deense geoloog en ijstijdonderzoeker Jens Esmark (1763-1839).

De Noordzee is te ondiep

Het verspreidingsgebied is de noordoostelijke Atlantische Oceaan, van de Barentszzee tot de Golf van Biskaje en de Oostzee. In de zuidelijke Noordzee komt hij niet voor, dat zal te maken hebben met de voorkeur voor dieper water. De vissen prefereren een diepte tussen 100 en 200 meter en het deel van de Noordzee tussen ons land en de Britse eilanden is dus te ondiep voor ze.

‘De kever is tot nog toe niet in de Nederlandse wateren aangetroffen’, zo meldt derhalve mijn onvolprezen oude vissenboek van Nijssen en De Groot uit 1987; die observatie is tot vorige week correct gebleven. Het feit dat er nu enkele kevers in de Oosterschelde zijn gevangen, lijkt wel een voorbeeld van contra-intuïtieve migratie, want met de stijgende temperaturen van het zeewater verwacht je eerder dat soorten zich in noordelijke richting bewegen dan dat ze naar het warmere zuiden verhuizen.

Blijft de vraag open hoe, en vooral waarom, de diertjes (het waren alle erg kleine, jonge exemplaren) in de Oosterschelde terecht zijn gekomen. De natuur stelt ons telkens weer voor raadsels.

‘Een visje voor de kat’

Bij de vishandel zul je kevers ook al niet tegenkomen. Er wordt wel op de soort gevist, maar de vangst wordt verwerkt tot vismeel waar kippen- en vissenvoer van gemaakt wordt. Is dat jammer? Voor de visliefhebber wel wellicht; tenslotte is de wijting ook zo’n ondergewaardeerde kabeljauwachtige. Daar werd en wordt altijd over gezegd dat het een ‘visje voor de kat’ is, maar in Frankrijk is merlan terecht een gewilde consumptievis.

Op waarneming.nl zijn de recente kevervondsten al te vinden, maar daar staan ook twee ongeverifieerde meldingen uit 2021: een uit de buurt van Zwolle en de andere bij het Bargerveen in zuidoostelijk Drenthe. Dat kan natuurlijk niet kloppen, maar daar zullen wel andere kevers voorkomen. Met zes pootjes in plaats van drie rugvinnen.