De hectare van 130 miljoen: hoe een overwoekerd stukje ven bij Waalwijk ineens cruciaal kan zijn

Gepiep en geritsel in het gebladerte. Twee kibbelende muizen – of liefkozende, wie zal het zeggen – zijn flink met elkaar in de weer. Tot ze vlakbij een mensenvoetstap horen en de schichtige diertjes wegvluchten. Hun leefgebied is een kleine postzegel in het uiterste hoekje van de envelop die Loonse en Drunense Duinen heet. Een beetje een donker en overwoekerd hoekje, rondom een langgerekt vennetje met de naam Galgenwiel. Aan de moerassige waterkant zoemen vooral veel muggen.

Het is een weinig baanbrekend stukje natuur, pal aan de rand van Waalwijks bebouwde kom. Een achtergebleven kroon van een flesje AH Basic bier verraadt dat hier soms iemand blijft hangen, je vraagt je af waarom. Over het algemeen gebruiken recreanten de eerste hectare (feitelijk 0,33 hectare, want de stadsrand valt er ook binnen) vooral om dieper het natuurgebied in te wandelen.

Te veel afritten

Toch praten we over een hectare van 130 miljoen euro, zou je kunnen stellen. Want zoveel geld is er gemoeid met een uitgebreid project voor de A59, waarvoor dit kleine stukje natuur een mogelijk obstakel vormt. De snelweg kan wel een modernisering gebruiken: die telt over een korte afstand simpel gezegd te veel kleine, halve afritten. Neem bijvoorbeeld nummer 39, Waalwijk-Oost: wie vanuit het westen afzwaait, komt na een korte uitvoegstrook meteen in een woonstraat terecht.

De Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat (Gol), zoals het project heet, gaat overigens veel verder dan alleen de snelweg. Het plan voorziet ook in een snelfietsroute van Den Bosch naar Waalwijk. En in ecologische verbindingszones: die moeten planten en dieren de weg wijzen door de dichtbevolkte dorpenrij die Drunen, Nieuwkuijk en Vlijmen tussen beide steden vormen. Daarmee ontstaan natuurverbindingen tussen de Loonse en Drunense Duinen en de kleigronden nabij de Maas.

Stikstofboekhouding

Zoals bij grote projecten meestal het geval is, kent ook de Gol tegenstanders. En dus volgde een uitgebreide procedure bij de Raad van State. De hoogste bestuursrechter veegde het overgrote deel van de bezwaren van tafel, maar er bleef één groot pijnpunt over: de stikstofboekhouding klopte niet.

Dat had dan weer alles te maken met een landelijke discussie over het ingewikkelde rekenmodel waarmee vergunningen worden verleend. Daarin werd, kort gezegd, de invloed van het wegverkeer onderschat. Alle uitstoot die verder dan vijf kilometer van een weg terecht kwam, werd in de stikstofsommen niet meegerekend. Terwijl dat eigenlijk wel zou moeten, erkende ook de minister vorig jaar schoorvoetend.

Dat inzicht haalde ook de onderbouwing voor de Gol onderuit. De invloed van het project beslaat ruim 1500 hectare beschermd natuurgebied, grotendeels in de Loonse en Drunense Duinen. En hoewel het megaproject in de berekeningen per saldo voor een stikstofafname zorgde, nam in sommige delen van natuur de stikstofbelasting juist toe. En dat mag niet. De rechter gaf de provincie in november 2021 een half jaar de tijd om de stikstofberekeningen alsnog op orde te krijgen.

Ruim één gram per jaar

De hele rekenexercitie is inmiddels opnieuw verricht, met iets meer wisselgeld om de stikstofuitstoot extra te beperken: zo wordt een weg in Vlijmen afgesloten voor doorgaand verkeer. In de nieuwe berekeningen komt nu op álle relevante natuur minder stikstof terecht. Hoewel, alle? Er blijft één snippertje over van 0,33 hectare waarvoor het rekenmodel onverbiddelijk blijft. In het uiterste puntje van het Galgenwiel zal bij uitvoering van de Gol jaarlijks ruim één gram extra stikstof terecht komen.

Het lukte de provincie niet die allerlaatste bottleneck te verhelpen. “We hebben gezocht naar beschikbare stikstofruimte in het gebied, maar er was geen aanbod”, zegt een woordvoerder van de provincie. In plaats daarvan leverde Noord-Brabant een uitgebreid betoog aan over dat hele kleine stukje natuur. Er is met zekerheid te stellen dat die door die ene gram stikstof níet achteruit zal gaan, redeneert de provincie. Zo gaat de stikstofneerslag in de tien andere hectares van het Galgenwiel wél omlaag. Er komt daardoor op het hele ven juist minder stikstof terecht. En aangezien er geen hek om het probleemgebied staat, zal de stikstofafname in de rest van het gebied de toename op die 0,33 hectare teniet doen.

Wie op de loopbrug over het Galgenwiel staat, kijkt zijn ogen uit. Aan weerszijden blinkt het lelierijke water. Libellen scheren eroverheen, vogels overstemmen het geluid van de stad die hier al een stukje verder weg ligt. De tweede hectare van deze zijde Loonse en Drunense Duinen is zo veel aantrekkelijker dan de eerste. En hierop heeft de Gol geen negatief effect.

Of de Raad van State, die in beginsel heel streng en op hectareniveau kijkt, de eerste 0,33 hectare door de vingers ziet? De provinciewoordvoerder: “Het blijft spannend, maar we denken dat er een goede onderbouwing ligt”. Of de Raad van State het daarmee eens is, moet in het najaar blijken.

Lees ook:

De Loonse en Drunense Duinen verzuren door stikstof: ‘Het gaat de laatste decennia mis’

De vergezichten zijn fraai in de Loonse en Drunense Duinen. Maar onder de voeten is er ellende, want verzuring vormt een constante bedreiging voor het Brabantse natuurgebied.