De Groenlandse ijskap smelt in ongekend tempo

Het smelten van de Groenlandse ijskap is in een versnelling geraakt. Er verdwijnt nu meer smeltwater in de Atlantische Oceaan dan in enige andere periode in de laatste drie eeuwen, en vermoedelijk zelfs in de laatste 7000 jaar. Het ijs reageert ook veel sterker op de opwarming van de aarde dan vijftig jaar geleden.

Op Groenland ligt de op één na grootste ijsvoorraad ter wereld – alleen de ijskap van Antarctica is groter. De ijskap is goed voor een zeespiegelstijging van zeven meter. Er was altijd een zeker evenwicht tussen de aangroei van ijs door sneeuwval en het verlies door smelten en afkalven van ijsbergen. De laatste decennia is het smelten flink toegenomen en is Groenland de grootste individuele factor geworden in de stijging van de zeespiegel.

Natuurlijke schommelingen

Dat smeltproces is zeer grillig en fluctueert sterk door de jaren heen, zegt Michiel van den Broeke, hoogleraar polaire meteorologie aan de Universiteit Utrecht. “Daardoor hadden we geen idee hoe uitzonderlijk het huidige smelten was. Onze metingen beginnen vanaf 1958. We wisten niet of in de eeuwen daarvoor ook zo’n periode van extreem ijsverlies was geweest.”

Die zekerheid is er nu wel. Van den Broeke is één van de auteurs van een artikel in het vakblad Nature waarin het smeltproces op Groenland sinds 1650 is gereconstrueerd. Conclusie: dat smelten begon halverwege de negentiende eeuw toe te nemen en is sinds 1980 zo gaan versnellen dat het nu ver boven de natuurlijke schommelingen uitsteekt. Het is nu 50 procent méér dan in het pre-industriële tijdperk.

Voor hun reconstructie boorden de onderzoekers op drie plaatsen tot 140 meter diep in het Groenlandse ijs. De sneeuw die iedere winter valt, smelt in de zomer waarna het smeltwater in het ijs wegzakt. In de kustregio stroomt dat water de zee in, maar op de 2000 meter hoogte waar de onderzoekers boorden, bevriest het weer snel. Zo krijgt zo’n boorkern een streepjespatroon van lichte sneeuwlagen en donkere laagjes van bevroren smeltwater. Aan de dikte van de donkere laagjes is te zien hoeveel sneeuw er ieder jaar gesmolten is. Van den Broeke: “Daartoe moesten we wel op die hoogte gaan meten. Daar smelt de sneeuw minder zodat de laagjes mooi gescheiden blijven.”

Die gegevens ‘vertaalden’ de onderzoekers naar het smelten aan de kust, waarna ze de waarden vergeleken met een computermodel voor het gedrag van de ijskap. Toen dat voor de periode sinds de metingen van 1958 perfect bleek te matchen, vertrouwden ze erop dat ze met de ijsboringen ook betrouwbare uitspraken over de eeuwen ervoor konden doen. En stelden ze vast dat het huidige smelten daarin zijn weerga niet kent.

Uit de reconstructie blijkt ook dat het ijs gevoeliger is geworden voor de opwarming. Voor elke graad erbij smelt nu twee keer zo veel ijs als halverwege de vorige eeuw. “Dat is een extra argument om die opwarming zo beperkt mogelijk te houden”, zegt Van den Broeke. “De studie is een reconstructie en we wagen ons niet aan een voorspelling. Maar Groenland warmt nu al sterker op dan het wereldgemiddelde en het is duidelijk dat een kleine opwarming al grote gevolgen heeft.”

Lees ook:

Smeltend Groenland nog aan Deens infuus

Onder het smeltende ijs van Groenland liggen waardevolle grondstoffen. Die hoopt het land zelfstandig te ontginnen.

De ijskappen smelten steeds sneller. Hoe houden we gletsjers op hun plek?

De ijskappen van Groenland en Antarctica kalven in hoog tempo af. We moeten ze verankeren, betogen enkele wetenschappers. Een gevaarlijk idee, reageert een Nederlandse collega.