Groene gidsKoken
De energieprijzen stijgen, ook in de keuken. Is de magnetron toe aan een culinaire herwaardering?
Een aardappel koken in de magnetron gaat sneller en kost ook nog eens minder energie. Zijn de verstofte magnetronkookboeken uit de jaren zeventig toe aan een herwaardering?
Wie weleens de boekenafdelingen van kringloopwinkels afspeurt, komt ze in de obscure hoekjes ongetwijfeld weleens tegen: magnetronkookboeken uit de jaren zeventig en tachtig. Het grote magnetron kookboek: van appetijtelijke voor- tot verrukkelijke nagerechten. Of: Microwave miracles. Het zijn artefacten uit een tijd waarin de hypermoderne magnetron een nieuw hoofdstuk van culinaire wonderen moest inluiden. Maar die gastronomische glorie voor de magnetron was van vrij korte duur.
Angst voor radioactieve straling, associaties met zouter dan zoute magnetronmaaltijden en het negatieve gevoel van gemakzucht brachten deuk na deuk in het imago van de magnetron. “Zeker in mijn generatie waar alles hip en biologisch moet zijn, is de magnetron niet echt populair”, zegt Irene Joris (36), onderzoeker en redacteur bij de Consumentenbond.
Minder én groenere energie
Maar met de stijgende gas- en energieprijzen – deels vanwege de oorlog in Oekraïne – is de magnetron wellicht aan een herwaardering toe, denkt Joris. Omdat de magnetron voedsel via elektromagnetische straling zeer doelgericht verwarmt, verbruikt hij wat minder energie dan een oven of gasfornuis. Ook gebruikt de magnetron geen gas, maar stroom en stroom wordt steeds groener.
Hoeveel energiezuiniger is de magnetron vergeleken met een oven of het gasfornuis? Joanneke de Jongh van Milieu Centraal vindt het moeilijk om daar een precies getal aan te hangen, maar beaamt dat een magnetron energietechnisch een van de efficiëntste manieren is om voedsel te verwarmen. “Een magnetron maakt alleen het voedsel warm. Terwijl het fornuis ook de pan moet opwarmen.” De magnetron werkt daarnaast via stroom. “Die stroom wordt de komende jaren steeds groener. Waardoor ook de CO2-besparing groter wordt.” Dit argument gaat ook op voor een inductiekookplaat in plaats van een gasfornuis, of een elektrische oven of airfryer in plaats van een gasoven.
Tegelijkertijd wil ze de gasbesparingscapaciteiten van de magnetron, rijstkoker en airfyer in perspectief plaatsen. “Driekwart van het gas dat mensen verbruiken, gaat naar het verwarmen van het huis, 20 procent naar warm water. Het gebruik van gas in de keuken is onder de streep met 3 tot 5 procent kleinverbruik”, zegt De Jongh. Goed om op te letten, maar wie nog enkel glas heeft, kan dat beter eerst vervangen dan de oven voor een magnetron ruilen.
Wieke van der Vossen van het Voedingscentrum denkt dat de magnetron toe is aan een revival. Ze wil graag de angsten over magnetrons wegnemen, ook over de effecten op de kwaliteit van voedsel. “Mensen associëren de magnetron weleens met radioactiviteit, maar daar heeft het niets mee te maken. De magnetron werkt met een ander soort straling, elektromagnetische. Daardoor gaan vochtdeeltjes bewegen en zo ontstaat er warmte.” Feitelijk is dit hetzelfde als hoe voedsel op een kookplaat of in de oven verwarmd wordt, legt de expert voedselveiligheid uit.
Sterker nog, zegt ze, het verwarmen en koken van voedsel in de magnetron kan zelfs iets gezonder zijn. De meeste mensen koken wortels, broccoli of aardappelen op het fornuis. Een deel van de wateroplosbare vitamines, zoals vitamine C, blijft achter in het water. Je kunt de groente ook in de magnetron koken, door ze op een schaaltje te leggen met niet meer dan een lepeltje water. Van der Vossen: “Door de straling van de magnetron bewegen de waterdeeltjes in de aardappel. Zo kookt de aardappel van binnenuit en blijven vitamines bewaard.”
Van der Vossen geeft toe dat ze zelf niet heel snel volledige maaltijden in de magnetron klaarmaakt, maar dat dit wel kan. Ze raadt iedereen aan aardappelen of groenten zoals sperziebonen eens in de magnetron te bereiden. Zelfs vis en vlees zijn in een magnetron klaar te maken. “Je pocheert dan als het ware.” Wordt een dure vis dan echt goed als je die rauw in de magnetron doet? “Het kan prima smaken”, zegt Van der Vossen. “Probeer het eens.” Ze waarschuwt voor voedsel dat vanwege een schil geen vocht kan loslaten. “Kook een eitje niet in de magnetron. Dat ontploft”
Hoe minder apparaten je koopt, hoe beter
Hoewel de magnetron volgens experts best aan een groene herwaardering toe is, betekent dit niet dat je er direct een moet aanschaffen als je er nog geen hebt, zegt Joris van de Consumentenbond. “Zelfs als het gebruik van een apparaat duurzaam is, kan de productie van het apparaat veel uitstoot hebben veroorzaakt.” Naar magnetrons heeft ze geen onderzoek gedaan, ze wijst op het voorbeeld van steelstofzuigers. “Als je naar de hele levenscyclus kijkt, zit 70 procent van de uitstoot in de productie en 30 procent in het verbruik. Zelfs als een product weinig energie verbruikt, kan het grote milieu-impact hebben.”
De meeste energie bespaar je volgens Joris soms door een product niet aan te schaffen. Voor mensen die voor het eerst hun keuken gaan inrichten, raadt ze aan om bijvoorbeeld een combimagnetron te nemen. Dan heb je één product, dat maar één keer geproduceerd hoeft te worden.
Drie andere tips voor minder energieverbruik in de keuken
Wie geen magnetron heeft of er toch niet door gecharmeerd raakt, kan ook op andere manieren energie besparen in de keuken. De Jongh van Milieu Centraal geeft drie tips.
Als je toch op een gasfornuis kookt, kies dan een pit die past bij het formaat van een pan. “Als je een kleine pan op een grote pit zet, gaat er namelijk warmte verloren.” Zet ook wanneer je kan, een deksel op de pan. “Dat scheelt ongeveer driekwart van de energie.”
Na het eten valt er tevens energie besparen, zegt De Jongh. “Bij het afwassen wint het teiltje het nog steeds van de meest energiezuinige vaatwassers.”
Honger gekregen van dit artikel? Kijk eens op de Trouw receptenpagina.
Lees ook:
Hoe betaal je de dure energiekosten met een laag middeninkomen?
‘Met aardappels koken in de magnetron red je het niet.’
Vooral rijke Nederlanders gaan profiteren van energie- en brandstofkorting
De rijkste 20 procent van Nederland ontvangt een derde van de totale belastingverlaging op energie en brandstof, blijkt na een doorberekening van Investico en Trouw.
