De dubieuze designerkat

Hun amandelvormige groengele ogen op hun wigvormige kopje kijken je indringend aan. Op de bank streelt Herma (54) liefkozend de spiernaakte, gerimpelde rug van een van haar katten. Het is een Bambino Sphynx, een zogeheten designerkat. De soort is een vrij recente creatie van de mens, het resultaat van een kruising tussen de Munchkin, een kat met dwergpootjes, en de Sphynx, de zogeheten naaktkat.

Ze is dol op haar zeven naaktkatten. Samen met haar man Willy fokt ze de dieren. "Je vindt ze mooi, of je vindt ze helemaal niks. Er is geen weg daartussen."

Aanvankelijk twijfelde Herma of ze mee zou werken aan een artikel, want ze ligt onder vuur van dierenorganisaties. Die spreken van 'martelfokken'. De Bambino Sphynx vertoont de ziekmakende eigenschappen van twee kattensoorten, zegt dierenarts Kelly Kessen van de stichting Dier&Recht. "Door zijn onnatuurlijke kenmerken, de kaalheid en de korte poten, is hij niet in staat tot normaal kattengedrag. Dat tast de intrinsieke waarde van het dier ernstig aan."

De dwerggroei van de Bambino geeft de kat een afgeplatte borstkas en een hollere ruggegraat. Daardoor krijgen de longen minder ruimte. Dat zorgt voor meer risico op artrose, gewrichts- pijn en rugletsel. Door hun naakte huid kunnen ze verbranden in de zon, en verder missen ze snorharen om mee te kunnen waarnemen. Ook andere raskatten en -honden lijden onder de kenmerken waarop ze worden gefokt. De Pers bijvoorbeeld. Zijn extreem korte snuit maakt de kat benauwd, en bezorgt hem oogklachten en gebitsproblemen.

Vorige maand kwam Dier&Recht met een petitie, waarmee ze de Tweede Kamer aanspoort om het 'doorgeslagen fokgedrag' aan te pakken. De regels zijn in juli 2014 aangescherpt. Fokkers zijn sindsdien verplicht om het welzijn van de katten te garanderen. Maar die nieuwe regels worden niet of nauwelijks gehandhaafd, zegt Dier&Recht. Dat zou te maken hebben met de vaagheid van het begrip 'welzijn'. Daarvoor moeten heldere criteria komen, maar volgens Dier&Recht talmen het ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) daarmee.

Experimenteel ras

De Bambino is geen erkend kattenras in Nederland. Op welke schaal het dier wordt gefokt is onbekend. Herma is aangesloten bij een Belgische kattenvereniging, waar het ras als 'experimenteel' geregistreerd staat. De beesten kunnen op veel interesse rekenen van liefhebbers. Ze heeft een wachtlijst, maar zegt hooguit drie keer per jaar een nestje te hebben met het oog op doorverkoop. "Het is een hobby", zegt ze. Een Bambino kost 1300 euro, een Sphynx 950 euro. Maar ze doet het niet voor het geld, zegt ze. "Het is een exclusief ras, maar ik verdien er niks mee, daar kan ik heel kort over zijn. Ik maak veel kosten: de dierenartsrekening bijvoorbeeld. Misschien hou ik er jaarlijks een paar honderd euro aan over."

Herma's ene kat ligt soezend in een mand van roze veren bij het raam van de zon te genieten, de andere klampt zich vast aan de door kattennagels gehavende bank. Door het ontbreken van de vacht voelen hun blauwwitte lijfjes aan als kacheltjes. "Ik vind ze schattig, die korte pootjes", zegt ze terwijl ze met de staart van haar blauwwitte Bambino speelt. "Maar het gaat me om hun karakter. Het zijn clowntjes, ze zijn zo speels. Dat trekt me aan."

De tekst gaat verder onder de afbeelding

Herma heeft het al vaker aan de stok gehad met dierenrechtenorganisatie Dier&Recht. Ze voelt onbegrip voor het activisme. "Zij vinden mijn katten zielig", zegt ze. "Maar dat zijn ze niet. Kijk, ze springen, ze rennen. Het zijn juist heel gezonde katten met heel weinig afwijkingen. Ik werk nauw samen met onze dierenarts, die ziet ook geen problemen." De betreffende dierenarts wil desgevraagd liever niet ingaan op vragen over de designerkatten.

Empathie

Hoogleraar genetica Paul Mandigers van de Universiteit Utrecht vindt dat de komst van designerkatten een gebrek aan empathie blootleggen. "De kat is bewust zo gemaakt, alleen maar omdat hij op die manier voor ons een leuke aaibaarheidsfactor heeft. Dat moet je niet willen." Hij trekt een vergelijking met Franse bulldogs, die vaak ademhalingsproblemen hebben door hun ingedrukte neus. "Als je zo'n hond vertaalt naar een mens, heb je een zwaar gehandicapt persoon. Toch mag dit gewoon."

De kattenfokster haalt uit haar kast een vuistdikke, uitpuilende map tevoorschijn. Ze wil aantonen dat ze alles netjes voor elkaar heeft. "Allemaal papierwerk voor de poezen", zegt ze, terwijl ze demonstratief met een gezondheidsfiche zwaait.

Een van de complexiteiten in de wetgeving voor het fokken van katten is dat chronische pijn bij een dier lastig vast te stellen is. Herma kan zich niet voorstellen dat haar Bambino's pijn hebben, zegt ze. "Dat zou je dan toch moeten zien? Maar ze doen zich niet anders voor dan mijn andere katten, ze spelen net zo veel, ze eten net zo veel, ze knuffelen net zo veel, ze tonen in elk geval geen pijn."

De kattenkoorts in en rond het huis is groot. Aan de muur in de woonkamer hangen poezenportretten, in de tuin hangt een ovalen spiegel. "Ze vinden het leuk om naar zichzelf te kijken", zegt de fokster. Ze plaatst Vanille, een van de katten, op een groene sokkel met kunstgras. Met priemende oogjes kijkt de kat tegen de felle zon in.

"Dat de katten niet tegen de zon zouden kunnen is een grote misvatting. Ja, ze verkleuren wel, dat kun je mooi zien aan de rimpels, die worden bruin. Maar er is er nog nooit eentje verbrand. En anders ben ik er toch om op ze te letten? Je kunt ze gewoon insmeren met zonnebrandcrème of schaduwplekjes voor ze creëren. Trouwens, ik heb een kennis met een paard, dat dier heeft een lichte neus, die ook verbrandt als je hem niet insmeert."

Ook de ontbrekende snorharen, die een kat nodig heeft voor de jacht, vormen volgens Herma geen probleem. "Jagen is helemaal niet nodig." Ze wijst parmantig in de richting van haar keuken. "Daar staat een bakje met brokjes, dat wordt door mij gevuld."

Vergeleken met de soepele tred van gewone katten oogt de pas van de Bambino's wat waggelend. De wijdstaande voorpoten doen denken aan die van een bulldog. Behoedzaam zoekt Herma naar een antwoord op de vraag of haar dat ook is opgevallen. "Ze lopen wel een beetje anders, maar niet zo erg als Dier&Recht het afschildert."

Niet normaal

Volgens dierenarts Kelly Kessen ontbreekt het mensen als Herma aan kennis. "Zolang we moeten uitleggen dat kaalheid of dwerggroei voor een kat niet normaal is, en dat het dier daar last van heeft, hebben we nog een lange weg te gaan."

Dat de kattenfokster niets merkt aan de dieren, betekent volgens Kessen niets. "Je moet deze kat bepaalde dingen onthouden, om te voorkomen dat hij lijdt. Maar dat is op zichzelf al een vorm van lijden: hij kan niet naar buiten, omdat hij verbrandt in de zon en geen vacht heeft die beschermt tegen kou. Bambino's en Sphynxen kunnen niet zichzelf zijn, ze zijn niet in staat natuurlijk kattengedrag te vertonen."

Snorharen geven een kat een feilloos richtingsgevoel, en in de vacht zitten sensoren waarmee ze zich oriënteren, vertelt Kessen. "Dat die ontbreken, is een mankement. Dat je het misschien niet merkt aan het gedrag van de kat, zegt niets. Stel dat je zelf in een rolstoel zit en geen pijn hebt, dan kan je ook met me praten en lachen. Toch lijd je."

Anders dan de meeste gewone katten en honden, kunnen de Bambino en de Sphynx in de vrije natuur niet overleven, zegt hoogleraar Paul Mandigers. "Pas op, ik wil niet zeggen dat dit hét criterium moet zijn voor verantwoord fokken. Maar misschien kan het wel een leidraad vormen. De natuur is een bouwplan. Telkens als je van dat bouwplan afwijkt, introduceer je nieuwe risico's. Deze dieren zijn genetische monsters geworden. Het gaat ons om wat wij leuk vinden, maar het is gewoon dierenmishandeling."

Fokster Herma ziet het probleem niet, zegt ze. "Ik zie hier geen ongelukkige poezen. Het gaat allemaal prima."

Lees ook: Het fokken van mismaakte huisdieren mag niet, maar wordt niet bestraft

Het fokken van mismaakte huisdieren is verboden. Maar de wet waarin dat vastligt, wordt niet gehandhaafd.

Lees ook: 'We mogen alles met dieren doen zo lang ze maar niet lijden'

Is er een reden om de mens in rangorde boven het dier te plaatsen? Filosofen Bas Haring en Frank Ankersmit gaan op zoek naar het antwoord. "Als kwallen niet kunnen lijden, zie ik niet wat het verschil is tussen een kwal en het kopje koffie dat ik nu aan het drinken ben."

Lees ook: Dier heeft het recht om geen bezit te zijn

Dieren zijn niet gebaat bij maatregelen om hun welzijn te verbeteren. Zij hebben het recht om vrij te zijn, betoogt docent dierenethiek Willem Vermaat.