De bodem laat zien: bos kan klimaatverandering wel aan

De veerkracht van bomen is groter dan de gemiddelde bosecoloog denkt, zegt onderzoeker Timme Donders van de Universiteit Utrecht. Bosbeheerders kunnen volgens hem hun voordeel doen met de analyses van afzettingsmonsters uit het Meer van Ohrid. Die laten zien dat allerlei boomsoorten flinke schommelingen in het klimaat overleefden.

Pas toen de ijstijden langer en kouder werden, nam de soortenrijkdom in Europa zodanig af dat die nu mager is in vergelijking met de boombiodiversiteit in Noord-Amerika en Oost-Azië. Zo verdwenen de pecan en de moerascipres, die nu alleen nog voorkomen in het zuiden van de Verenigde Staten. Maar tijdens de koude periodes trad ook herstel op. Daarbij speelt de hoeveelheid vocht een belangrijke rol, concludeert paleo-ecoloog Donders. “Dat zie je nu ook: veel of weinig water is van cruciaal belang voor overleving.”

Klimaatbuffer

Met de data uit zijn analyses kunnen andere onderzoekers kijken welke bosvegetatie het goed zal doen nu het klimaat verandert, denkt Donders. Dat kan bijvoorbeeld nuttig zijn bij de aanplant van nieuw bos om broeikasgas op te vangen of als klimaatbuffer. “Bij de huidige aanplant worden soms vreemde keuzes gemaakt. Ik zou kijken naar de soorten die er al waren toen de mens nog minder dominant was, zoals iepen, eiken en lindesoorten. Of de haagbeuk, die deed het goed in eerdere warmere fases tussen de ijstijden, zoals nu.”

PNAS, het officiële orgaan van de Amerikaanse academie van wetenschappen, publiceert deze week een artikel met de resultaten van het onderzoek dat Donders en zijn collega’s hebben uitgevoerd. Ze analyseerden fossiel stuifmeel uit monsters tot 447 meter diep in de sedimentlaag onder het Meer van Ohrid. Dit oudste meer van Europa, tussen Albanië en Macedonië, ontstond bijna 1,4 miljoen jaar geleden als gevolg van beweging in de aardkorst en het wordt als gevolg van aardbevingen steeds dieper. De watermassa werkte door de eeuwen heen als buffer tegen de kou. Door het relatieve microklimaat overleefden loofbomen hier langer dan in koudere delen van Europa.

Monnikenwerk

Het onderzoek naar het fossiele stuifmeel is monnikenwerk, legt Donders uit. De boringen dateren al uit 2013, twee jaar later begon Donders zijn onderzoek naar de ecosystemen. “Er is nog veel meer uit te halen. Het meer fungeert als een natuurlijk archief. Het is goed gedocumenteerd en het gaat door allerlei klimaatfases heen, van strenger tot milder en van natter tot droger. Je ziet onder welke condities soorten uitsterven, en ook welke soorten het goed doen in warmere omstandigheden, al gaan we niet terug naar periodes die veel warmer zijn dan nu. Sommige soorten zijn door het oog van de naald gekropen, maar daarna zie je ze toch weer uitbreiden. Bomen kunnen veel hebben, er is een hoop dynamiek waar bos tegen kan als de natuur de ruimte krijgt.”

Het Meer van Ohrid is bijzonder door zijn ouderdom en dikke sedimentlaag, maar ook in Nederland is dit soort historisch onderzoek mogelijk, zegt Donders. “Alleen ga je dan wat minder ver terug in de tijd. De periode van vijf- tot tienduizend jaar geleden was relatief warm met nog weinig invloed van de mens.”

Lees ook:

Zuurstofgebrek: Op welk moment gaat een zee stikken?

Lang gaat het goed, en ineens is het mis. Kantelpunten. Ze doen zich op allerlei plekken voor. Ook in zee, waar zuurstofgebrek kan toeslaan. Onderzoekers in Wageningen en op Texel zien mogelijkheden die kantelpunten te voorspellen.

Het landschap in een holle kies

Dat de permafrost in Siberië vol ligt met resten van grote dieren uit de laatste ijstijd, is bekend. Maar ook uit de Noordzee is veel informatie te halen. Nu stort het onderzoek zich op stuifmeel en andere plantenresten in holle kiezen.

Oxfam: Ongebreideld klimaatbos neerzetten leidt tot voedseltekort

Bomen die CO2 uit de lucht filteren helpen het klimaat. Maar de wereld moet niet doorslaan met bosaanplant, waarschuwt Oxfam Novib, anders is voedseltekort het gevolg.