Inflatie
Dat winsten hoog zijn, zegt niet alles
Door inflatie wordt alles duurder. Een groot probleem. De Tweede Kamer vroeg deskundigen om raad en wilde onder meer weten of het zo is dat bedrijven de inflatie nog extra aanwakkeren.
Hoge inflatie. Stijgende lonen. Wakkeren bedrijven de inflatie aan door hun prijzen extra te verhogen – met meer dan de inflatie?
En wat gebeurt er als de lonen blijven stijgen? Komen we dan in een loon-prijsspiraal – of een prijs-loonspiraal – en blijft de inflatie dan hoog?
Het zijn even prangende als actuele vragen. Niet vreemd dus dat de commissie sociale zaken en werkgelegenheid van de Tweede Kamer woensdag onder het motto ‘winsten en lonen’ een rondetafelgesprek hield over die onderwerpen. Uitgenodigd waren, naar goed Nederlands gebruik, vertegenwoordigers van werknemers, werkgevers, vertegenwoordigers van grote bedrijven en een serie deskundigen.
Wakkeren de bedrijven de inflatie extra aan? Ja, soms wel, bleek uit recente onderzoeken van onder meer vakbond FNV en Rabobank. Ja, oordeelde hoogleraar economie Dirk Bezemer. Nee, zei Bas ter Weel, econoom, werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam. Misschien, oordeelden Ester Barendregt, hoofdeconoom bij Rabobank en Debby Lanser van het Centraal Planbureau.
Kanttekeningen
Het klopt, zei Barendregt, dat de winsten van sommige bedrijven in 2022 flink stegen en dat zij de inflatie hebben aangewakkerd. Maar er passen kanttekeningen bij die conclusie. In de coronajaren waren die winsten vaak gedaald. De winsttoename kan het gevolg zijn van kostenbesparingen en bezuinigingen, onder meer op energie. Ze kan het gevolg zijn van extra vraag. En er kunnen bedrijven zijn die hun prijzen verhoogden omdat ze zagen dat er hogere kosten in het verschiet lagen. Dat winsten hoog zijn, zegt niet alles.
Volgens Lanser zijn het vooral energie- en mijnbouwbedrijven die hun winsten stevig opvoerden en gold dat in mindere mate voor de onroerendgoedsector en de landbouw. Een harde conclusie wilde ze daar niet aan verbinden, want in de dienstensector liepen de winsten terug. “Of bedrijven voor extra inflatie hebben gezorgd is nu nog niet te zeggen”, oordeelde ze, met instemming van Rabo-econoom Barendregt.
En de uitgenodigde bedrijven? Casper Assinck, verantwoordelijk voor de lonen bij supermarktketen Ahold Delhaize, zei dat de winst van zijn concern in 2022 goed op peil bleef, maar dat het gros van die winst in de VS werd behaald. In Europa liepen de winstmarges van het moederconcern van Albert Heijn juist terug. Geen graaiflatie bij Ahold, kortom, betoogde Assinck.
Bij Heineken daalden de winsten
Bij KPN, zei hoofd beloningen Bart Wevers, liep de brutowinst sinds 2019 terug, maar stegen de lonen. En bij Heineken, vertelde hoofd personeelszaken Ingrid van der Vorst, daalden de winsten in Europa tussen 2019 en 2022 met 23 procent en in Nederland nog harder. Normaliter betalen bedrijven meer aan hun werknemers als de winsten stijgen. Maar bij de Nederlandse tak van Heineken, dat in coronatijd hard werd geraakt door de sluiting van veel horecabedrijven en in 2022 te maken kreeg met fors gestegen grondstofprijzen, is het volgens Van der Vorst andersom. De lonen stegen in die tijd, de winsten daalden: bij Heineken Nederland loopt de loonontwikkeling voor op de ontwikkeling van de winst.
En verder? Komt er een loon-prijsspiraal? Als de loonsverhogingen in nieuwe cao’s nog hoger uitvallen dan de huidige (7 à 7,5 procent) wel, vreesde Focco Vijselaar van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Wees voorzichtig met looneisen, zei Vijselaar, naar vertrouwd VNO-recept. Die vrees is er, in iets mindere mate, ook bij De Nederlandsche Bank. Enige matiging van lonen én prijzen is wel verstandig, oordeelde Tjerk Kroes van DNB.
Maar volgens FNV-voorman Zakaria Boufangacha zijn de recente loonsverhogingen niet genoeg om de inflatie van de afgelopen anderhalf jaar te compenseren en zijn veel werknemers er in die tijd netto flink op achteruitgegaan. Zij hebben dus iets in te halen. Hij wees er, met hoogleraar Dirk Bezemer, op dat beursgenoteerde bedrijven steeds ruimhartiger worden met uitkeringen aan hun aandeelhouders. Volgens Bezemer zijn de lonen sinds 2000 gemiddeld met 50 procent gestegen, terwijl beursgenoteerde bedrijven nu 500 procent meer uitkeren aan hun aandeelhouders dan in 2000.
Lees ook:
De inflatie sijpelt waarschijnlijk maar langzaam weg uit de Nederlandse winkelschappen
Het zou nog behoorlijk lang kunnen duren voordat de inflatie in Nederland weer op het gewenste niveau van 2 procent is, zelfs nu de energieprijzen alweer een tijdje op hun retour zijn.
