InterviewZwerfafval
Dankzij ‘Zwerfinator’ Dirk Groot is Purmerend schoner dan ooit: ‘Straks moet ik verhuizen of een andere hobby zoeken’
In Purmerend ligt minder zwerfafval. Dat is hoopvol, want de woonplaats van Zwerfinator Dirk Groot is een voorbeeld voor de rest van Nederland. Maar Groot is realistisch. “Er komt steeds weer afval bij.”
Een grijper en een tas of mand, dat is het gereedschap van de afvalraper. Purmerend heeft er inmiddels 440. De Noord-Hollandse stad verwacht dit jaar de 450ste afvalvrijwilliger te verwelkomen, schrijft wethouder Eveline Tijmstra in een brief aan de gemeenteraad. En dat is nog maar een klein deel van het goede nieuws dat ze te melden heeft. Want in Purmerend lag vorig jaar opmerkelijk minder zwerfafval op straat dan in de jaren er voor.
In aantallen nam het afval in een jaar tijd met liefst een derde af, in gewicht met bijna een vijfde. Van de 843 openbare prullenbakken in de gemeente zijn er 194 geadopteerd door bewoners of bedrijven. En in de wijken is duidelijk te zien als er vrijwilligers actief zijn. Met z’n allen staken zij vorig jaar 24.000 uur in het opruimen van zwerfvuil en het legen van prullenbakken, bovenop de 16.000 ‘mensuren’ vanuit de Purmerendse reinigingsdienst.
“Straks moet ik nog verhuizen of een andere hobby zoeken”, grapt Dirk Groot, als Zwerfinator misschien wel de bekendste inwoner van de voormalige groeikern voor uitgeweken Amsterdammers. Zes jaar geleden veranderde hij van mopperaar op zwerfafval in een activist die anderen inspireert en de aanpak van deze vervuiling naar een hoger niveau heeft getild.
Zwerfies
Met de registratie van gevonden ‘zwerfies’ en herhaald onderzoek op dezelfde trajecten, maakt de Zwerfinator de omvang en samenstelling van het zwerfafval inzichtelijk voor bedrijven en de overheid. Daarvan maakt niet alleen zijn eigen stad gebruik, maar ook andere gemeenten die hem om advies vragen. En Rijkswaterstaat, dat zijn rapportages gebruikt in de advisering aan het kabinet. Purmerend is in dit opzicht een voorbeeld voor de rest van Nederland.
“Het gaat hier beter”, beaamt Groot. “Ik doe elk jaar precies hetzelfde onderzoek naar zwerfafval, op dezelfde routes, in dezelfde periode van het jaar. En inderdaad, het wordt minder. Er zijn steeds meer mensen die gaan opruimen, de gemeente zoekt samenwerking met scholen en bedrijven en ze past hier en daar ook de manier van inzamelen aan.”
Steeds meer spullen
Maar het probleem is daarmee niet opgelost, stelt de Zwerfinator. “We zijn beter gaan dweilen, maar de kraan is nog lang niet dicht. Er komt steeds weer zwerfafval bij. Ik heb niets gezien waaruit blijkt dat mensen minder weggooien. Ze hebben steeds meer spullen en dus ook afval. En een deel daarvan komt op straat terecht.”
Dat geldt nadrukkelijk voor drankverpakkingen, die een stevig deel uitmaken van het Nederlandse zwerfafval, zowel in aantallen als in gewicht. Die hoeveelheid neemt nog steeds toe, zegt Groot. Behalve in Purmerend. “Dat zou dus ook in andere gemeenten moeten kunnen. Nederland Schoon stimuleert ook het monitoren van locaties, zodat je de aanpak kunt richten op plaatsen waar het vaak vuil is.”
In zijn woonplaats blijkt dat effectief. “De gemeente zoekt samenwerking met fastfoodrestaurants en andere bedrijven”, legt Groot uit. “Een supermarkt houdt nu bijvoorbeeld de prullenbakken in de buurt bij.”
Bedrijventerreinen zijn momenteel de hotspots van vervuiling, weet Groot. Rond scholen valt het steeds vaker mee, omdat die hun leerlingen aansporen de omgeving schoon te houden, zegt Groot. “Maar aan de andere kant van de snoeproutes zit een winkel. Als je bedrijven kunt overhalen werk te maken van het zwerfvuil is hier veel winst te behalen. Zij wezen steevast naar de consument, maar daar zie ik wel een kentering. Bijvoorbeeld fastfoodrestaurants die iemand in dienst nemen om de omgeving schoon te houden. Dat werkt aan meerdere kanten want het geeft zo’n personeelslid ook iets van trots. En het gewicht aan zwerfvuil neemt snel af als er geregeld wordt opgeruimd. Dan is er alleen nog het verse afval, dat ligt er elke keer opnieuw. Je blijft bezig, het is net als groenbeheer.”
Ontwapenen
De toestroom van afval zal wel afnemen, verwacht Groot, als vanaf 1 juli statiegeld (15 cent) wordt geheven op kleine plastic flesjes, nu nog bijna een kwart van de drankverpakkingen die op straat worden gevonden. “Van die plastic flesjes is ruim 40 procent voor water en dat aandeel neemt niet af in de loop der tijd. Dat zou je wel verwachten door de trend om zelf een waterfles mee te nemen. De mensen die dat doen zijn kennelijk degenen die het toch al niet op straat gooien, dus worden de bewuste mensen bewuster terwijl we de ‘boosdoeners’ nog niet weten te bereiken Zo’n 10 procent van de mensen bereik je nooit. Die moeten we ontwapenen door eenmalige verpakkingen te verminderen en ze minder schadelijk te maken.”
Om die reden hoopt Groot dat het demissionaire kabinet toch nog besluit ook statiegeld te heffen op blikjes. De milieubeweging drong daar eind vorig jaar nog nadrukkelijk op aan bij staatssecretaris Stientje van Veldhoven, die de Tweede Kamer liet weten dat de wetgeving al klaarligt maar dat de producenten van bier en frisdrank nog tot in de loop van dit jaar de kans krijgen het aandeel blikjes in het zwerfafval terug te dringen. Volgens de tellingen van Groot neemt dat aandeel alleen maar toe, zo blijkt uit de rapportage die hij begin dit jaar naar Rijkswaterstaat heeft gestuurd.
Samen laten zien dat het kan
Dirk Groot laat zien dat je zwerfafval kunt verminderen, zegt directeur Helene van Zutphen van Nederland Schoon. “Ik ben een groot fan. Zijn cijfers laten zien dat het kan. Helaas geldt dat nog niet voor heel Nederland. We weten de exacte hoeveelheid zwerfafval niet. We zien door corona andere hotspots ontstaan, er ligt minder afval in de winkelstraten en waarschijnlijk meer in de natuur.”
Volgens Van Zutphen is monitoring, meten, fundamenteel voor een schoner land. Groot legt als Zwerfinator vindplaats en soort afval stuk voor stuk vast. “Op dat niveau zijn we in de rest van Nederland nog niet. Maar we hebben de Litterati-app wel gebruikt tijdens de World Cleanup Day, op 19 september. We kijken nu of we hem ook gaan gebruiken tijdens de Landelijke Opschoondag op 20 maart.”
Ook is vorig jaar zwerfafval in stuks gemeten tijdens een project in Friesland, van de achttien gemeenten, hun inwoners en het bedrijfsleven. “Het werd daar 19 procent schoner.”
Samenwerking is cruciaal voor Nederland Schoon, in 1991 opgericht door het bedrijfsleven, de ANWB en de vereniging van afvalbedrijven met als doel zwerfafval te voorkomen en te bestrijden. Van Zutphen: “Het gaat om een andere sociale norm. Statiegeld op flesjes en blikjes zal helpen want het heeft altijd effect als je iets beloont. Maar daarmee is het probleem niet opgelost. Ik streef ernaar dat zwerfafval in de hele breedte afneemt.”
Lees ook:
Campagne voor statiegeld op blikjes van start in Nederland en België
Meer dan honderd gemeenten en bedrijven in Nederland en België voeren vanaf dinsdag actie om statiegeld te heffen op blikjes.
Steeds meer wegwerpplastic, ook dat wordt een pandemie
De coronacrisis zorgt voor meer wegwerpplastic. Maar bedrijven hoeven geen versoepeling van de plasticregels te verwachten.
Hoe Zwerfinator Dirk Groot en Peukenmeisje Bernadette Hakken zwerfafval te lijf gaan
Peuken, flesjes, blikjes, Dirk Groot – de Zwerfinator – en Bernadette Hakken – het Peukenmeisje – rapen ze op, al helpt dat weinig. Voorkomen van zwerfafval is hun eigenlijke doel. Op pad met de nummer 1 en nummer 60 van de Duurzame 100.
De Zwerfinator van Purmerend
Zwerfafval | reportage| Twee kerels lopen speurend door woonwijk De Gors in Purmerend. Ze gluren in bosjes, bukken om onder struiken te kijken. Hier en daar beweegt een gordijntje.Wat moeten die mannen daar?
