Colombiaanse slachtoffers van delving bloedkolen eisen schadevergoeding in Nederland

Twee slachtoffers hebben donderdag een klacht ingediend bij de Oeso tegen Europese energiebedrijven en Nederlandse havens, voor hun import van omstreden Colombiaanse bloedkolen. ‘In de strijd voor genoegdoening riskeren wij onze levens.’

Yerlis Carbonell Rodriguez (26) valt stil, haar mondhoeken trillen, een traan rolt uit haar rechteroog, dus pakt de tolk haar hand vast. De Colombiaanse vertelt dat ze als peuter toekeek hoe extreemrechtse paramilitairen van de Autodefensas Unidas de Colombia (AUC) een plastic zak over haar vaders hoofd trokken. Hij vertikte mee te werken met de AUC. Door hun terreur schuilde de Rodriguez-familie altijd in de wc als ze een onbekende truck zagen. Nu waren ze te laat. “Neem mij alsjeblieft”, smeekte haar moeder, waarop de guerrilla’s haar sloegen. Haar vader bleef zwijgen, zegt ze. De soldaten roofden volgens haar al hun bezittingen. De familie trok vier jaar lang, met de kleine Rodriguez op de schouders, als daklozen door de Cesar-provincie.

Vijftien kogels

In het Nationaal Archief in Den Haag vertelt Rodriguez over haar traumatische ervaring van toen. Naast haar zit Evelio Aguirre Vargas (63), die weigerde zijn grond af te staan aan AUC. Toen de paramilitairen bloedbaden aanrichtten in de omgeving, dook hij vijf jaar onder. Nadat Vargas als voorman een terugkeeractie van boeren naar hun erf leidde, vuurden zij alsnog vijftien kogels op hem af. Vier troffen doel, zegt hij. Hij wijst naar zijn buik, onderrug, knie en enkel. In het ziekenhuis probeerde AUC-leden de klus alsnog te klaren, maar Vargas ontsnapte, zegt hij.

Als leiders van boerenbeweging Asamblea Campasina zeggen zij de spreekbuis te zijn van zestigduizend Colombianen die tussen 1996 en 2006 met grof geweld van hun land zijn verdreven. AUC executeerde daarbij drieduizend inwoners. De oprichters, de gebroeders Castaño, waren eerder soldaten van drugsbaas Pablo Escobar. Een van hen droeg de bijnaam ‘Rambo’ vanwege zijn wreedheid. Het leverde de broers een twijfelachtige eer op: een rol in Netflix-hitserie Narcos over de Colombiaanse drugsmaffia.

Hun grond verkochten zij aan het Amerikaanse Drummond en het Zwitserse Glencore/Prodeco, die de kolenmijnen nog steeds met geweld zouden uitbaten. Volgens onderzoeksorganisatie Somo importeerden energieleveranciers RWE, Vattenfall, Uniper en Engie sinds 2009 honderd miljoen ton van deze ‘bloedkolen’ via de Amsterdamse en Rotterdamse havens. Het Nederlandse HES slaat ze op, stelt Somo.

Met de ravage achterblijven

Met Somo en vredesorganisatie Pax dienden de Colombianen een klacht in bij het meldpunt van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) in Den Haag, die richtlijnen opstelt voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO). Zij stellen dat de importeurs bijdroegen aan mensenrechtenschendingen, en willen schadevergoedingen.

Want de bedrijven trokken en trekken miljarden euro’s uit de mijnen, stelt Somo. Alleen RWE, voormalig eigenaar van het Nederlandse Essent, maakte volgens de organisatie al 27 miljard euro winst met de kolenwinning. De bevolking profiteerde nauwelijks, terwijl Nederlandse huizen in het verleden verwarmd werden met bloedkolen.

Vargas en Rodriguez zijn in Den Haag omdat ze ‘terugtrekkende bewegingen’ zien. Éen mijn is al gesloten, importeurs stappen over op groene alternatieven en weigeren al twee jaar gesprekken met bewoners. Ze zijn bang dat de Colombianen straks met de ravage achterblijven, zonder dat importeurs bijdroegen aan een oplossing. RWE liet al weten de klacht te negeren. Vattenfall zei deze week tegen Trouw dat het compensatie niet ziet zitten, omdat het in 2019 al stopte met importeren.

Uzi op schoot

Toch trekken Vargas en Rodrigues alles uit de kast om hen aan te spreken. Ze bezochten deze week Tweede Kamerleden, vakbond FNV, het ministerie van buitenlandse zaken en spreken volgende week bij de Oeso in Parijs.

Voor het doel, genoegdoening, riskeren ze echter hun levens, zo zeggen ze. Door bedreigingen van gewapende groepen verplaatst Vargas zich alleen met een geblindeerde auto van de overheid en bodyguards met snelvuurwapens op schoot. Vargas ziet hen vaker dan zijn vrouw, die grote bedenkingen heeft bij de publiciteit die gepaard gaat met de Oeso-klacht. “Ik ben bang voor wat komt als je terugbent in Colombia”, zei ze tegen hem voor vertrek naar Nederland.

Rodriguez kijkt op tegen de onverzettelijke Vargas. Haar familieleden zijn trots op haar jonge leiderschap, maar ook ongerust. “Die zorgen vind ik het moeilijkst van allemaal. Niet dat mij straks iets overkomt, want ik strijd voor rechtvaardigheid, voor de waarheid. Ik weet dat de bedreigingen gaan komen.”

Bewustzijn vergroten

Ze hopen dat bedrijven straks bijdragen aan een schadefonds, waarmee ze een onderzoek naar de milieu-impact van kolenwinning in Cesar en studiebeurzen willen bekostigen. Rodriguez had zelf een leerachterstand door haar jarenlange zwerversbestaan. Ook hoopt ze op Nederlandse IMVO-wetgeving, want de Oeso brengt partijen alleen met elkaar in gesprek.

Vargas en Rodriguez gaan graag in gesprek, ook voor verzoening. Vargas: “We kunnen de gebeurtenissen niet terugdraaien, maar wel het bewustzijn vergroten. Zo houd je mensen bij elkaar.” Rodriguez: “Wij staan ook open voor argumenten van tegenstanders.” Vargas wijst naar het Colombiaanse gezegde op zijn witte shirt: El diálogo es el camino. Het gesprek is de weg.

Lees ook:
‘Onze levens en veiligheid zijn opgeofferd voor winst’
Europese energiebedrijven importeren via Nederland ‘bloedkolen’ uit Colombiaanse mijnen waar mensenrechten geschonden worden. Er is nu een formele klacht ingediend.