Burgers zetten amper nog nieuwe duurzame energieprojecten op

De teller staat op 705. Zoveel lokale energiecoöperaties zijn er actief in Nederland. Dit zijn er slechts negen meer dan een jaar geleden. En dat terwijl het aantal projecten, waarbij burgers windturbines, zonneparken en schone warmtepijpen opzetten, jarenlang in de lift zat. Sinds 2015 kwamen er jaarlijks vele tientallen, soms wel honderd projecten bij.

“De groei stabiliseert”, signaleert de dinsdag verschenen Lokale Energiemonitor die de klimaatstichting Hier jaarlijks uitbrengt. Dat is een ingetogen zinnetje, om te benoemen dat de toename van het aantal duurzame burgerenergieprojecten in het afgelopen jaar vrijwel is stilgevallen.

Die trendbreuk lijkt nogal opmerkelijk. Want meer dan ooit maakten burgers zich in 2022 druk over hun energie en de knellende afhankelijkheid van leveranciers die hoge marktprijzen in rekening brengen. Waarom waren er dan zo weinig bewoners die het heft in eigen hand namen, door samen energiecoöperaties te beginnen?

Voorwerk door energiepioniers

Het ontnuchterende antwoord: die zijn er al. Wie voor zijn of haar stroombehoefte af wilde komen van commerciële energiebedrijven, kon vrij makkelijk aanhaken. “Er is een verzadigingspunt bereikt, nu in bijna 86 procent van de gemeenten een energiecoöperatie actief is”, constateert Hier. Door het hele land hadden energiepioniers het voorwerk al gedaan, door lang voor de energiecrisis een project op te tuigen.

Meestal regelden zij eigen zonnepanelen (68 procent van de projecten). Regiobewoners kunnen daar een belang in kopen, om zo mede-eigenaar en stroomklant te worden. Een kleinere groep (12 procent) slaagde erin om eigen windmolens te bouwen.

In totaal hebben die duurzame energieprojecten ongeveer 120.000 leden. Dat was met een toename van 8 procent ten opzichte van 2021 wel een groeisprong te noemen. De projecten wekten opgesteld stroom op voor zo’n 420.000 huishoudens.

Door de hoge energieprijzen was het voor de burger-coöperaties, net als voor commerciële energiebedrijven, vaak lucratief om stroom te produceren. Dat pakte uit in het voordeel van deelnemers, die het zich wel moeten kunnen permitteren om te investeren in een project. Voor een deel kwam de winst ook ten goede aan de omgeving.

“In 2022 zagen we wat de opbrengst van lokale energiecoöperaties voor de omgeving kan betekenen”, stelt Gijs Termeer, directeur van Hier. Omdat ze rendabel waren, konden de coöperaties geld opzijzetten voor lokale fondsen. De meeste coöperaties met een groter wind- of zonneproject deden dat vorig jaar, volgens Hier. In totaal gaat het om een bedrag van zo’n 1 miljoen euro.

De kracht van lokaal

De coöperatie Betuwewind nam maar liefst 600.000 euro voor zijn rekening. Dat geld steken de ontwikkelaars van het burgerwindpark in onderwijs en projecten om mensen in de regio te helpen om van hoge energienota’s af te komen.

Windmolenpark Nijmegen-Betuwe, ook mede ontwikkeld door burgers, doet het fors bescheidener met een inleg van 47.000 euro. Daarmee worden moestuinen, fietsenrekken en speeltuinen in de buurt betaald.

Wie het negatief wil benaderen kan deze vorm van compensatie zien als het afkopen van de omgeving, bij plaatsing van (vaak omstreden) windturbines of zonneparken. Hier-directeur Termeer noemt het liever ‘de kracht van lokaal’. “De baten worden met de omgeving gedeeld.”

Lees ook:

Lokale energieprojecten krijgen koninklijke erkenning in Bussum

Zorgen de gestegen olie- en gasprijzen voor meer belangstelling in lokale duurzame energie initiatieven? Niet elke coöperatie merkt dat, bleek vorig jaar. ‘Er is vooral vraag naar isolatie.’