Boer van de toekomst krijgt hogere prijzen en levert diensten

Misschien wel het belangrijkste twistpunt bij het landbouwoverleg is de vraag of boeren die hogere kosten maken om het milieu te sparen straks nog geld kunnen verdienen. De komende weken hoopt minister Piet Adema (landbouw) boeren daar meer duidelijkheid over te bieden zodat hij toch nog een akkoord kan sluiten met boeren en natuurorganisaties.

Het ontwikkelen van een zogeheten ‘nieuw verdienmodel’ voor boeren is een ingewikkelde puzzel, zegt Krijn Poppe, landbouweconoom en tot een paar jaar geleden werkzaam aan de Wageningen Universiteit. Het draait om vragen over een hogere prijs voor producten in de supermarkt, over een bijdrage van de overheid en om de ontwikkeling van nieuwe producten.

Adema wil eenmalig 6,7 miljard euro besteden aan het veranderen van de landbouw en daarnaast wil hij ook op langere termijn ieder jaar 600 miljoen extra uitgeven aan boeren die aan natuurbeheer doen. Hij moet nog met collega’s in het kabinet in de slag om te kijken of zij dit bedrag de moeite waard vinden.

Het is nog de vraag of dit geld uit de pot van 24,5 miljard moet komen die minister Christianne van der Wal heeft voor stikstofmaatregelen of dat het daar los van staat. Het landbouwakkoord gaat namelijk over stikstof, maar zeker ook over minder broeikasgassen, schoner water, verbetering van het landschap, meer dierenwelzijn en verhoging van de biodiversiteit. Het zou diverse problemen in één keer moeten aanpakken.

Supermarkten en banken

Adema praat de komende weken verder met supermarkten en banken over wat zij gaan bijdragen. Dat is cruciaal, denkt Poppe. “Boeren die aan de hogere milieueisen voldoen, en dus hogere kosten hebben, zouden een hogere prijs voor hun producten moeten krijgen in de supermarkt”, legt de landbouweconoom uit. “De supermarkten zouden bereid moeten zijn om die te promoten. Dat kan bijvoorbeeld door een keurmerk te hanteren onder het motto dat het iets extra’s kost, maar het milieu spaart. Huidige en nieuwe keurmerken moeten wel voldoen aan scherpere eisen en die moeten worden gecontroleerd.”

Onderdeel van een hogere prijs voor duurzame producten is ook dat supermarkten ‘niet onmiddellijk naar het buitenland lopen om daar goedkopere producten te halen’, zegt Poppe. “Ze zitten overigens in andere Europese landen ook niet stil. De markt voor biologische producten groeide daar de afgelopen jaren harder dan bij ons en in het buitenland stellen regeringen ook eisen aan boeren.”

Bij de onderhandelingen liggen ook de zogeheten ‘ecosysteemdiensten’ als nieuwe inkomstenbron op tafel. “Daarbij leveren boeren, vaak naast de productie van voedsel, diensten die de hele samenleving ten goede komen”, zegt Poppe. “Zij beheren de natuur, zorgen voor een beter landschap, zorgen ervoor dat er meer kooldioxide in de bodem wordt opgeslagen of doen aan het bergen en vasthouden van schaars zoet water. Als zij daarbij voldoen aan bepaalde eisen is het zinnig dat de overheid boeren daarvoor betaalt. Nederland ontwikkelt zich tot een metropool met een diensteneconomie en boeren kunnen daar ook aan meedoen door diensten te leveren.”

Een derde element in het nieuwe verdienmodel voor boeren is de ontwikkeling van nieuwe producten. Boeren hebben nu al steeds vaker een kindercrèche, maar nieuwe producten liggen ook in het verschiet. “Vooral de bouw heeft behoefte aan duurzame materialen zoals vlas en hennep. Die zijn klimaatvriendelijk en het kan een extra inkomstenbron zijn voor boeren.”

Bij de onderhandelingen zit de spanning in de uitvoering: hoe pakt dit in de praktijk uit? Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) maakt de komende weken rekensommetjes over de effecten voor het boereninkomen.

Lees ook:

Alweer stranden onderhandelingen over toekomst van de boer

De boer van de toekomst moet minder dieren houden en aan natuurbehoud gaan doen, maar wie gaat daarvoor betalen? Na een hele nacht onderhandelen is er wederom geen overeenstemming tussen boeren en de overheid over een landbouwakkoord.