Blikjes zijn eindelijk geld waard. Ook statiegeld op deze verpakkingen vanaf 1 april

Met een zachte metalen klik wordt het eerste blikje ooit verzwolgen door een innameapparaat. De machine, geplaatst in een moderne supermarkt in Almere, spuugt een bonnetje uit ter waarde van 15 cent. Blij laat de uitverkoren eerste consument het bonnetje zien. Statiegeld op blikjes is eindelijk een feit in Nederland.

De symbolische aftrap is geweest, maar voor klanten is er niet meteen veel van te merken. De innameapparaten, waar tot nu toe alleen flessen in werden gestopt, hoefden vaak niet eens vervangen te worden. Vanaf 1 april accepteren zij ook blikjes. De oplettende klant merkt dat meer blikjes nu een statiegeldlogo hebben, om aan te geven dat ze geld waard zijn.

Het inleveren zelf is ook vertrouwd voor de vaste supermarktbezoeker. Net zoals plastic flessen, moeten de metalen verpakkingen zo ongekreukt mogelijk door het gat van het apparaat glijden. De barcode moet scanbaar blijven voor de machine, anders ben je je geld kwijt.

Een groot systeem

Aan de andere kant van de supermarktmuur zijn de veranderingen groter en ingrijpender geweest. Vanaf 1 april zal het merendeel van de ruim 2,5 miljard blikjes die jaarlijks in Nederland worden verkocht, verwerkt moeten worden. 27.000 Supermarkten en andere inzamelplekken moesten ruimte maken om de metalen cilinders te verzamelen.

Zij sturen deze op naar de telcentra van Statiegeld Nederland, de uitvoerende statiegeldorganisatie van Nederland. Na een telling worden de blikjes hier samengeperst en naar smeltfabrieken in Duitsland gestuurd. Eenmaal omgesmolten, kopen producenten de balen aluminium weer op en verwerken deze tot nieuwe blikjes. Zo kan het materiaal van blikje tot blikje bijna helemaal hergebruikt worden.

(tekst gaat door onder de foto)

Een lange weg

Nederland heeft een lang traject afgelegd voor de eerste 15 cent feestelijk in Flevoland kon worden uitgekeerd voor een blikje. In 1991 werd een motie van oud-Kamerlid Ad Lansink (CDA) om statiegeld op blik en flessen in te voeren al breed gesteund in de Tweede Kamer. Het plan werd alleen niet snel werkelijkheid. Lansink zei daarover dat dit kwam door tegenwerking van lobbykrachten. Bedrijven willen niet graag extra geld betalen voor hun verpakkingen.

“Het geeft bedrijven een economisch voordeel als zij geen statiegeld heffen”, zegt Rob van Alphen, teamleider circulaire afval bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), de overheidsinstantie verantwoordelijk voor de handhaving van statiegeld. “Zonder statiegeld kunnen bedrijven blikjes en flesjes 15 cent goedkoper aanbieden.”

Een grote verandering kwam pas in 2021, toen klanten ook voor het eerst geld terugkregen voor kleine plastic flesjes. Ook werd in datzelfde jaar aangekondigd dat blikjes op 1 januari 2023 statiegeld moesten bevatten.

Te snel, vonden de bedrijven. Daar dacht staatssecretaris Vivianne Heijnen (milieu) anders over, maar in een zaak bij de Hoge Raad beargumenteerden de bedrijven succesvol dat zij niet klaar waren voor de omschakeling. Zij kregen uitstel tot 1 april.

Extra tijd nodig

“Het is niet een systeem dat je er binnen een jaar in kan jassen”, zegt Hester Klein Lankhorst, algemeen directeur van het Afvalfonds Verpakkingen, de organisatie die zorgt voor de inzameling en recycling van verpakkingen. “Die drie extra maanden waren zeker nodig”, beaamt ook Raymond Gianotten, directeur van Statiegeld Nederland.

“Ongeveer 400 producenten en importeurs moesten hun verpakkingen laten aanpassen en hun producten registreren. Het IT-systeem waarin alle machines met elkaar communiceren moest worden aangepast, waardoor je de blikjes overal in kan leveren”, zegt Gianotten. “Ook moesten de telcentra er klaar voor zijn om de vele blikjes te kunnen tellen, sorteren en samen te persen.”

In Duitsland is al sinds 2003 statiegeld op blikjes. Ook Scandinavische landen werken al langer met een vergelijkbaar systeem. “Onze recycleresultaten waren al best goed, het was alleen nog niet even makkelijk om ook echt van blikje tot blikje te gaan”, zegt Klein Lankhorst. Ze doelt op blikjes die bij het restafval of PMD (plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankpakken) gesorteerd en gerecycled kunnen worden. “Ook zijn er natuurlijk nog te veel blikjes in het zwerfafval.”

Naar schatting belanden er jaarlijks ongeveer 150 miljoen blikjes op de grond. Sinds er statiegeld op kleine flesjes is ingevoerd, zijn er volgens rapporten van Zwerfinator Dirk Groot veel meer blikjes dan flesjes in het zwerfafval te vinden. Groot houdt nauwkeurig bij hoeveel afval hij op zijn zwerftochten vindt. In 2022 kwam dit neer op 25 blikjes per vierkante kilometer. Dit waren ongeveer tien blikjes voor elk flesje dat hij vond.

Klein Lankhorst: “We hebben voor 2024 het doel om 90 procent van de blikjes weer terug te ontvangen.”

Lees ook:

Producenten wisten het al lang: recycling kan de plasticcrisis niet oplossen

Decennialang werden we gerustgesteld: plastic kan opnieuw worden gebruikt. Maar producenten wisten allang dat dit niet het geval is. Het Amerikaanse ExxonMobil moet zich nu voor deze misleiding verantwoorden.