‘Blijf ze tellen, die miljoenen plastic korrels op de Waddenstranden’

Blijf vooral tellen, zegt Laura Govers, onderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen. En kijk op de interactieve kaart op waddenplastic.nl waar anderen nog niet geweest zijn. “Op die manier wordt ons onderzoek alleen maar waardevoller. We bestrijken dan niet alleen een groter gebied, maar we zien dan ook de verschillen in de tijd. Misschien wordt de verontreiniging op den duur erger, of neemt deze juist af.”

Het gevaar bestaat dat het publiek achterover gaat leunen nu sinds vandaag de eerste resultaten bekend zijn van het experiment met ‘burgerwetenschap’. Driehonderd vrijwilligers hebben samen vastgesteld dat op de stranden van de Waddeneilanden ruim 24 miljoen plastic korrels liggen, afkomstig uit de MSC ZOE. Dat megaschip verloor in januari 325 zeecontainers. De meeste aangespoelde producten zijn inmiddels opgeruimd, maar de korreltjes zijn moeilijk te verwijderen.

Experiment

Direct na de ramp opende de Rijksuniversiteit Groningen de website en riep burgers op deelnemer te worden van een experiment. Ze konden op willekeurige plekken langs de stranden vierkantjes van 40 bij 40 centimeter afzetten, om vervolgens te tellen hoeveel plastic bolletjes zich op dat stukje bevonden. Dat is inmiddels driehonderd keer gebeurd. Medewerkers van de universiteit hebben op basis van die gegevens weer berekeningen gemaakt voor de gehele Waddenkust.

Schiermonnikoog is het zwaarst getroffen. Op het strand daar zijn 270 korrels per vierkante meter geteld, op het gehele eiland liggen er meer dan 5 miljoen. Ameland heeft er 3 miljoen in het zand liggen, en Terschelling ruim 1 miljoen. Op de Friese ‘vaste wal’ liggen er 50 per vierkante meter, maar samen zijn dat voor deze provincie 4 miljoen korrels. Groningen is er nog slechter aan toe. Die provincie moet 12 miljoen korrels zijn op te ruimen. Langs de Noordzeekust liggen gemiddeld 268 bolletjes per vierkante meter.

Op Schiermonnikoog wordt volgende week begonnen met opruimen. Een speciaal bedrijf gaat met een ‘maaiklepelzuiger’ aan de gang. Die moet de korrels opzuigen samen met ander aanspoelsel. Korrels die in het zand op een kwelder liggen, moeten op een andere manier worden verwijderd.

Amper waarneembaar

Wat de gevolgen zijn van de vervuiling is nog onduidelijk. Volgens Govers bestaan de aangetroffen korrels uit HDPE, een harde plasticsoort die als grondstof dient voor plastic producten. “Die korrels hebben een andere eigenschap dan de zachte uit piepschuim (polystyreen) dat vooral als verpakkingsmateriaal wordt gebruikt. De zachte korrels worden op den duur door zeevogels verteerd, maar het risico bestaat dat het harde plastic, zeker als het verder uit elkaar valt, zich steeds verder in de voedselketen ophoopt.”

Volgens Govers hebben de Nederlandse autoriteiten op dit moment nog steeds geen zicht op de inhoud van de verloren lading. “Dat bemoeilijkt de pogingen om de verontreiniging zo snel mogelijk op te ruimen, aanzienlijk”, zegt ze. Wat Govers wel weet is dat er in ieder geval een container met polystryrol-korrels over boord is geslagen. Deze korrels drijven niet op het water, maar zinken naar de bodem en ‘rollen’ met de stroming naar de kust toe. Dat plastic is nog vele malen schadelijker dan de huidige korrels, zegt ze, omdat deze maar 0,5 millimeter doorsnee zijn. “Ze hebben bijna dezelfde eigenschappen als de grotere HDPE-korrels, maar zijn tussen de zandkorrels amper waar te nemen. Je ziet ze niet, maar ze zijn er wel, in het kwetsbare waddenmilieu.”

Lees ook:

Erg die containerramp, ‘maar de plastic soep is veel erger’

Het is natuurlijk rampzalig, volle containers die in één keer van een schip kukelen. Vindt ook wetenschapper Jan Andries van Franeker. Maar de aandacht voor de milieueffecten van dit incident leidt volgens hem te veel af van een groter probleem: alle plastic die al decennia in oceanen dobbert.

Hoe burgers samen de vervuiling meten

Burgerwetenschap is in opkomst. Samen meten we de vervuiling, en op basis van deze gegevens kunnen wetenschappers de analyses maken.