Ben je met de ‘groene’ zoekmachine Ecosia inderdaad zoveel duurzamer bezig dan met Google?

Ruim 154 miljoen bomen zegt Ecosia in de afgelopen dertien jaar al geplant te hebben, puur met advertentie-inkomsten van gebruikers. Deskundigen bejubelen de alternatieve zoekmachine, maar betwijfelen ook of ze al haar beloftes waar kan maken.

Door zomaar wat op het internet rond te surfen, stroomt in Silicon Valley het geld binnen. Google-gebruikers doen per dag miljarden zoekopdrachten. Google probeert die zoekers via advertenties naar exotische websites te sluizen, of hun persoonlijke data te verkopen aan bedrijven. Kassa voor Google, die er zo’n 50 miljard euro per kwartaal mee verdient.

Kan al dat geld niet zinvoller gebruikt worden, vroeg de Duitse Christian Kroll zich in 2009, af nadat hij op een wereldreis geconfronteerd was met massale ontbossing. Hij besloot een ‘groene’ zoekmachine op te richten, die met advertentie-inkomsten bomen plant.

Deels door een geniale designkeuze – een tikkende teller die het aantal geplante bomen in real-time moet weergeven – groeide Ecosia de afgelopen dertien jaar flink. Een miljard bomen in 2020, zoals ooit het plan was, is niet gelukt. Maar recentelijk plantte het bedrijf, gevestigd in Berlijn en inmiddels met zo’n twintig miljoen actieve gebruikers, naar eigen zeggen de 150 miljoenste boom.

Er zijn genoeg kritische geluiden naar boomplantprojecten in het algemeen. Zo jagen sommige plantagebedrijven lokale bevolkingen weg en bedreigen monoculturen en invasieve boomsoorten de inheemse biodiversiteit. Ook overleeft vaak een groot deel van de aangeplante bomen het niet, waardoor het planten soms meer CO₂ uitstoot dan opneemt.

Is het onder de streep dan beter voor het klimaat om Ecosia als zoekmachine te gebruiken, of kan je net zo goed via Google blijven zoeken, een bedrijf dat ook talloze duurzame beloftes doet?

Kanttekeningen

Om maar meteen met het antwoord te beginnen: ja, volgens deskundigen is het een goed idee om over te stappen naar Ecosia. De Nederlander Chris Reij, die al vele jaren vergroeningsprojecten in Afrika promoot en ondersteunt, gebruikt de zoekmachine al jaren. Ook hoogleraar Gert-Jan Nabuurs van de Wageningen Universiteit, tevens lid van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), juicht initiatieven zoals Ecosia toe. Hoewel er ook kanttekeningen zijn.

Eerst die positieve kant. Ecosia is geen bedrijf dat grote stroken land in Afrika opkoopt en die volplant met verstikkende monoculturen. Het bedrijf – geen ngo maar een ‘not for profit’ – werkt daarentegen samen met veertig à vijftig organisaties die op verschillende manieren aan herbebossing doen, vaak in samenwerking met lokale bevolking. Over die partijen en hoeveel geld het doneert, is Ecosia zeer transparant in haar maandelijkse verslagen. Reij kent één van de herbebossingsprojecten, in Malawi. Hij zag dat Ecosia ‘zeer betrokken’ was bij de totstandkoming van het project en de meting van de resultaten. “Als ze dat bij elk project doen, zeg ik: petje af.”

Ook Ecosia zelf benadrukt ook dat louter ‘bomen planten’ niet genoeg is. Bos- en natuurbeheerkundige Pieter van Midwoud is sinds 2017 Tree Planting Officer van Ecosia, en ook onderdeel van de top van het bedrijf. Hij legt uit dat Ecosia met de 154 miljoen bomen niet het aantal geplante bomen toont, maar de bomen waarvan wordt verwacht dat ze over drie jaar nog leven. Bomen beginnen namelijk pas na die tijd CO₂ op te nemen.

Geen quick fix

Van Midwoud hamert er ook op dat herbebossingsprojecten geen ‘quick fix’ zijn voor het klimaatprobleem. Het is één van de mogelijkheden, die volgens het meest recente IPCC-rapport zo’n 10 procent kan helpen.

Maar herbebossing gaat over meer dan klimaat, aldus Van Midwoud. De biodiversiteitscrisis vindt hij ‘minstens zo belangrijk’, dus plant het bedrijf ook boomrassen die met uitsterven bedreigd zijn. Ook wil Ecosia lokale boeren helpen met klimaatadaptatie. Zo investeert het ook in waarbij boeren geen bomen planten, maar ze op natuurlijke wijze laten teruggroeien op hun land. Omdat de bomen schaduw, vocht en vruchten geven, en al geworteld zijn, blijven ze vaak langer staan.

Toch is hoogleraar Nabuurs, een van de hoofdauteurs van het meest recente IPCC-rapport, huiverig om de zoekmachine te veel de hemel in te prijzen. “Als ze inderdaad 154 miljoen bomen hebben geplant, is dat best indrukwekkend.” Met zoveel bomen kan je een half miljoen ton CO₂ vastleggen, zegt Nabuurs. Evenveel als zeventigduizend Nederlanders in een jaar jaar uitstoten, en dat puur met de inkomsten van een gratis zoekmachine.

Het lastige, vindt hij alleen, is dat Ecosia de 154 miljoen zelf berekent en niet extern laat verifiëren. “Je hebt gewoon een onafhankelijke meting nodig als je zoiets claimt.” Van Midwoud zegt dat Ecosia zelf al veel doet om vast te stellen dat bomen geplant worden en in leven blijven. Hij overweegt om die gegevens in de toekomst ook door een derde partij te laten checken. Deskundige Reij lijkt de 154 miljoen een redelijk realistische schatting.

Wie wint?

In hoeverre zijn Ecosia-gebruikers beter bezig voor het klimaat dan Google-gebruikers? Google zegt sinds 2007 al CO₂-neutraal te zijn, door haar uitstoot, met name van datacentra, te meten en te compenseren. Vanaf 2030 wil het bedrijf CO₂-vrij zijn, waardoor “elke zoekopdracht die je doet wordt aangedreven door honderd procent CO₂-vrije energie.” Volgens Reij kan dat waarschijnlijk niet op tegen Ecosia. Ecosia steekt immers al haar winst in groene projecten, en draait al volledig op groene stroom die het zelf opwekt.

Onder de streep is de gemiddelde Ecosia-gebruiker nog geen wereldredder. Honderdvijftig miljoen geplante bomen gedeeld door de twintig miljoen actieve gebruikers, komt uit op zo’n zeven á acht bomen per persoon. Maar Van Midwoud hoopt wel dat Ecosia een voorbeeld kan zijn voor andere bedrijven. Google zou in enkele decennia het hele klimaatprobleem kunnen oplossen als het al haar winst in klimaatprojecten stak, benadrukt de bosbeheerdeskundige. “Greta Thunberg zegt: act as if your house is on fire. Dat zie ik ze bij Google nog niet doen.”

Het inspireren door Ecosia lijkt enigszins te lukken, want ook IPCC-man Nabuurs gaat de zoekmachine uitproberen. Volgens fervent gebruiker Chris Reij zijn de zoekresultaten ‘ietsje minder compleet dan bij Google’, maar zeker voor de casual internetgebruiker ‘compleet genoeg.’