Donderdagavond is de ontknoping van de Trouw Duurzame 100 2021. Wat burgers zelf doen doét ertoe, zegt onderzoeker en schrijver Babette Porcelijn. ‘Het systeem is geen abstractie, dat zijn wijzelf.’
Babette Porcelijn (48) begint te wiebelen. Haar gezicht komt steeds groter in beeld tijdens het online interview. “Ik word hier kriegel van”, zegt ze. De vraag was: Moeten politiek en bedrijven de wereld niet redden, in plaats van burgers? “Denken in silo’s is écht niet meer van deze tijd. We hebben alles en iedereen nodig om tot een betere, veilige wereld te komen.”
Dat is het hoogste streven in haar nieuwe boek, Het happy 2050 Scenario. In vijfhonderd pagina’s beschrijft Porcelijn, opgeleid als industrieel ontwerper, hoe elk mens met alledaagse keuzes kan bijdragen aan een leefbare planeet. Daarvoor gaat ze veel verder dan veelbesproken thema’s als geen vlees eten of minder vliegen. Die onderwerpen komen ook langs, maar Porcelijn verkent in bijna 500 pagina’s ál onze keuzes – thuis, onderweg, op het werk, en de gevolgen daarvan voor het milieu en de planeet. “De zwarte piste onder de boeken”, noemt Porcelijn het. “Wat ik wil toevoegen is overzicht”, zegt ze. “Pas als je breed de impact van je keuzes overziet, dan kun je effectief bezig zijn voor de wereld.”
Doe de grote dingen goed
Porcelijn staat erom bekend dat ze een broertje dood heeft aan gerommel in de marge, mensen die denken goed bezig te zijn voor het milieu maar ondertussen grote schade toebrengen. “Ik bedoel: al je wc-rollen recyclen maar ondertussen wel vlees eten. Of elke dag plastic rapen in het park, maar wel vliegen naar Bali. Zonde van de moeite.” Haar motto is daarom: doe de grote dingen goed en relax als het over details gaat. Met die blik bekeek zij ook de genomineerden van de Duurzame 100, waarvan zij zelf in 2019 en 2020 jurylid was. Zetten deze mensen een grote verandering in gang? Helpen ze écht het milieu?
Anti-plasticprojecten bekeek ze altijd al kritisch. “Minder plastic moet. Maar ik zie vaak typische voorbeelden van het waterbedeffect. Plastic zakjes vervangen door papieren zakjes: wist je dat de schadelijke impact daarvan vijf keer zo groot is?” Productie van papier vergt een hogere energievraag en gebruik van chemicaliën, volgens de experts van CE Delft en de WUR waarop Porcelijn zich baseert. Bovendien is plastic, mits recyclebaar, vaker herbruikbaar dan papier.
Voor iedereen wereldwijd
Porcelijn stopte vroegtijdig als jurylid van de Duurzame 100 om haar boek te kunnen schrijven. Het is de derde bundel van haar hand, na De verborgen impact (2016) en Ecopositief in vijf stappen (2020). Ze werd gedreven door haar eigen nieuwsgierigheid naar mogelijkheden om als individu een leefbare wereld te redden van de ondergang – een waarschuwing die deze zomer klonk in de studie van VN-klimaatpanel IPCC. “Mijn diepste drive is een veilige wereld. En dan niet alleen voor ons hier, op dit rijke eilandje, maar voor iedereen wereldwijd.”
Daar hunkeren anderen ook naar, merkte Porcelijn. “Maar ze zien de uitweg niet.” Bij haar lezingen over milieu-impact vroegen mensen zich in de zaal (pre-corona) hardop af of de enige oplossing niet zou liggen in een ‘vreselijke ziekte die een half Afrika zou uitroeien’. “Zulke opmerkingen…”, zegt Porcelijn met een blik vol afschuw.
Niet langer de mens centraal
Dus laat ze zien hoe het ook kan, een duurzame planeet waar 9 miljard mensen op wonen. De samenvatting van haar allesomvattende verkenning: het totale systeem moet anders. De landbouw, de transportsector, de manier waarop we werken en wonen, de consumptie, de voedingsindustrie, de lobby, hulpbronnen, het bbp, de economie. Alles. Het boek is doordrenkt van nieuwe perspectieven, vrolijk en monter: in het optimale geval ontstaat er een wereld waarin niet langer de mens centraal staat maar de mens als onderdeel van een gezonde planeet.
Als graadmeter hanteert Porcelijn schema’s met een gelukspoppetje. Het idee: als het goed gaat met de natuur en de aarde, en met sociaal gedrag, veiligheid en gelijkheid, ligt geluk voor de mensheid binnen handbereik. Overal in het boek staan ‘happy tips’, voor groene keuzes. Bijvoorbeeld in de supermarkt. “Vermijd producten met een hoog risico op verborgen slavernij zoals telefoons, kleding, koffie, vis, garnalen en cacao, of koop alleen met slaafvrijkeurmerk”, is er zo eentje. Want duurzaamheid gaat voor Porcelijn over menselijkheid, en niet alleen maar over de broeikasgassen in de lucht. Binnen een baan kunnen mensen op zoek gaan naar bliss (gelukzaligheid) betoogt ze. “Dat is een mooie zinvolle baan, waar de wereld iets aan heeft.”
Nagedachtenis
Bewust noteert Porcelijn bij haar tips: gebruik ervan wat bij je past, van mij hoeft niets. Haar angst is om weggezet te worden als iemand die anderen met opgestoken vingertje oplegt wat ze wel en niet mogen.
Ze valt even stil. Hier wil ze niet mee te koop lopen en geen verkeerde indruk wekken, maar ze wil het wel vertellen: “Mijn vader overleefde ternauwernood concentratiekampen. Hij lag bij de bevrijding op sterven, maar vocht voor zijn leven. Hij wilde kunnen getuigen en zich inspannen voor de verzoening van bevolkingsgroepen, om zo herhaling te voorkomen. Hij wilde bijdragen aan een veilige wereld. Zo positief, onder zulke omstandigheden, daar ben ik mee opgegroeid, het zit in mijn dna.”
Risico moet verkleind
Dat het zo slecht gaat met de natuur en het klimaat verhoogt de kans op ellende in de wereld, zegt Porcelijn. “De nagedachtenis aan mijn vader motiveert me om dat risico te willen verkleinen.”
Porcelijn zegt wat ze wil en mijdt geen heilige huisjes. In De verborgen impact wees ze op de milieuschade door de vleesconsumptie van honden en katten. In Het happy 2050 scenario wijst ze op de verwoestende effecten van de drugswereld, die mensenlevens én het milieu verwoest. De productie van een kilo synthetische drugs levert 20 kilo giftig afval op, dat vaak in de natuur of het riool gedumpt wordt. “De zogenoemde yogasnuivers, mensen die erg met duurzaamheid bezig zijn maar in het weekend een lijn coke snuiven, zullen dat niet zo leuk vinden om te horen”, zegt Porcelijn.
Bevolkingsgroei
Wat impact heeft, benoemt ze eerlijk. Neem kinderen krijgen. Dat heeft een milieu-impact, logisch. “Bevolkingsgroei ter discussie stellen is beladen. Maar ik merk ook dat mensen het op prijs stellen dat over zoiets niet gezwegen wordt.” Zelf heeft ze twee kinderen, van 13 en 16. “Ik hoop dat zij mijn boek gaan lezen, net als mijn moeder van 87.” In het dankwoord bedankt Porcelijn de lezer voor het uitlezen van haar verhaal. “Tenminste daar ga ik vanuit als je hier eenmaal bent aanbeland, haha.”
Met haar boek hoopt Porcelijn bij te dragen aan een mentaliteitsverandering, die naar een groen systeem leidt. “Je hoort wel eens: een systeem is als een olietanker, moeilijk bij te sturen”, begint Porcelijn. “Ja hallo! Het systeem is geen abstracte identiteit. Wij zijn dat zelf. Het bestaat uit allemaal kleine bootjes: wijzelf. Als de voorhoede koers verlegt dan keert uiteindelijk de hele vloot.”
Dat past bij haar visie op de waarde van de Duurzame 100: iedereen kan iets waardevols doen, om de maatschappij van verspilling, vervuiling en uitputting de andere kant op te sturen. “Doe iets”, zegt Porcelijn en het wiebelen begint weer. Een klimaatdepressie en tobbend afwachten? Niets voor haar. “We zien het kalf nu richting de put lopen”, zegt ze over de klimaatcrisis. “Reageer dan niet met: och, wat vreselijk. Nee, pak dat kalf en zet er een hek omheen. Demp die put.”
Het happy 2050 scenario, Babette Porcelijn, Uitgeverij Volt, prijs 26,99 euro
Lees ook:
Duurzame 100: Een beter milieu begint bij een karrevracht aan cijfers
Iedereen kan helpen om milieuproblemen op te lossen, door alledaagse keuzes. Wat is effectief? Babette Porcelijn, nummer 73 in de Trouw Duurzame 100 van 2017 (en later jurylid), zocht het uit in haar eerdere boek ‘De verborgen impact’. Feiten en prioriteiten, daar begint het mee.
