Amsterdam vraagt de rechter: Red het warmtenet

Amsterdam stapt vandaag naar de rechter, met als inzet: het redden van warmtenetten voor gasloze huizen. De gemeente tekent hoger beroep aan tegen een zaak die onlangs werd aangespannen en gewonnen door de groep Amsterdam Fossielvrij. Die eiste dat bewoners van nieuwbouw in de Sluisbuurt zonnepanelen op hun dak mogen meetellen om gasloos te wonen.

De rechter gaf Fossielvrij gelijk: de hoofdstad mag zonnepanelen niet weren uit de plannen voor gasloze woningbouw. Toch wil de gemeente die mogelijkheid behouden, zo licht wethouder Marieke van Doorninck (wonen, GroenLinks) het hoger beroep toe. “Als bewoners individueel voor zonnepanelen kiezen, dan wordt het gebruik van een warmtenet voor energiebedrijven ongewis en financieel onrendabel.”

Tempo maken en knopen doorhakken

Dit scenario wil Amsterdam voorkomen, omdat de hoofdstad fors inzet om het gebruik van collectieve warmtenetten om gasloze woonwijken te realiseren. “Dat lukt alleen als we tempo maken en knopen doorhakken over een gezamenlijke duurzame techniek.” Een warmtenet, met warm water in buizen, is volgens Van Doorninck een geschikt alternatief voor aardgas.

Fossielvrij Amsterdam betwist dat. De energie in het Amsterdamse warmtenet komt van Vattenfall, waarmee de gemeente een contract heeft. Dat energiebedrijf produceert warmte met fossiele gascentrales, en in Diemen straks ook met een omstreden biomassacentrale. Verder gaat er hitte in het warmtenet van de vuilnisverbrander AEB. Fossielvrij ageert hiertegen. De algemeen geldende warmtebronnen zouden onvoldoende duurzaam zijn, door CO2-uitstoot en fijnstof.

“Ik snap dit standpunt”, reageert wethouder Van Doorninck. Maar volgens haar is het warmtenet nog altijd schoner dan een cv-ketel en bestaat er ruimte om de warmtebronnen op termijn steeds duurzamer te gebruiken. “Die warmte kan deels komen van datacenters en uit het oppervlaktewater.”

Bij die laatste optie, aquathermie genoemd, zuigt een energiewisselaar warmte uit een rivier of plas, zodat huizen en kantoren die kunnen gebruiken voor de radiator. Dit soort bronnen zijn geschikt voor nieuwbouwhuizen, zeiden experts recent in het actualiteitenprogramma ‘Nieuwsuur’. Het gebruik van hete restwarmte zoals Amsterdam dat doet zou onzinnig zijn, omdat nieuwe huizen zo goed geïsoleerd zijn dat hun energievraag gering is.

Van Doorninck verklaart dat de gemeente oude warmtecontracten heeft met Vattenfall, die onvoldoende stroken met energiezuinige nieuwbouw. Voor nieuwe projecten wil zij andere afspraken maken. “We streven in de klimaattransitie naar optimale keuzes, maar willen ook vaart blijven maken.”

‘Overgangsfase’

De wethouder spreekt van een ‘overgangsfase’ naar duurzame warmtebronnen, die van lagere temperatuur zijn, in de toekomst. Zonder warmtenetten lukt het in dichtbebouwde steden als Amsterdam volgens haar niet om wijken van het gas te krijgen. “En dat lukt alleen als de energieleverancier zeker weet dat er genoeg huizen warmte afnemen, anders ontbreekt de businesscase.”

Fossielvrij Amsterdam ijvert voor keuzevrijheid. Bewoners die niet gasloos willen gaan wonen met warmte uit biomassa- en gasketels en afvalverbranding, moeten zelf kunnen kiezen voor zonnepanelen met een warmtepomp. “De consequentie daarvan zou zijn dat een collectief warmtenet als oplossing te onzeker wordt”, zegt Van Doorninck. Zij wil in het hoger beroep toetsen of Amsterdam tóch mag zeggen: alle bewoners in de buurt moeten meedoen aan het warmtenet.

De rechtszaak is van belang voor alle Nederlandse gemeenten. Komend jaar dienen alle 355 gemeenten een plan te presenteren voor gasloos wonen. Zij hebben zich hiertoe verplicht in het landelijk klimaatakkoord. Hierin ligt vast dat zonnepanelen met warmtepompen én warmtenetten de twee belangrijkste alternatieven zijn voor de cv-ketel op aardgas. Andere alternatieven zijn groen gas en waterstofgas, maar de beschikbaarheid daarvan lijkt zeer beperkt.

Lees ook:

Gasloos wonen mag nu in Amsterdam ook met zonnepanelen

Amsterdam kan bewoners niet verplichten om volledig gasloos te wonen door over te stappen op een warmtenet, zo oordeelde de rechter onlangs. De keuze voor zonne-energie moet ook toegestaan zijn.

Een warmtenet? Dat vindt de consument veel te ingewikkeld

Voor duurzame huizen zijn zonnepanelen veel gewilder dan een warmtenet. Ten onrechte, zo stelde het Hier Klimaatbureau eerder in Trouw.

TNO waarschuwt: overdrijf de waterstofdroom niet

Een warm huis dankzij waterstof in de cv-ketel, in plaats van aardgas? Reken er maar niet op. Die conclusie was te trekken uit een studie naar de energietransitie door TNO.