Als zonnepanelen worden afgedankt veroorzaken ze nu nog een nieuwe afvalstroom, tot de recycling verbetert

Zonnepanelen die pionierende burgers twintig jaar geleden op hun dak legden, belanden nu voor het eerst bij het oud vuil. Afgelopen jaar werden zo’n 12.000 panelen uit gebruik genomen, op het totaal van 9 miljoen geïnstalleerde zonnepanelen dat Nederland inmiddels telt. “De afvalstroom komt langzaam op gang, maar zal richting 2030 serieuze vormen gaan aannemen”, zegt Jan-Willem Jehee, actief met een zonne-energiebedrijf en werkzaam voor Zonne-energie Recycling Nederland (ZRN). Die organisatie zamelt oude zonnepanelen in voor recycling, via de net opgerichte stichting Open.

Tot 96 procent van de grondstoffen wordt al uit oude panelen teruggewonnen, berekende ZRN. “Glas, de belangrijkste grondstof en elektronische onderdelen worden losgemaakt en hergebruikt”, zegt Jehee. Maar de schaarse mineralen en kritieke metalen, die nodig zijn voor de efficiënte energieproductie van een zonnepaneel, laten zich nog niet terugwinnen.

Schaarse grondstoffen

Technische universiteiten en zonnebedrijven, in Europa en Azië, ontwikkelen techniek waarmee dat mogelijk moet worden. Recycling van schaarse grondstoffen kan een antwoord bieden op de kritiek dat de zonne-energiesector, vanwege de grootschalige vraag naar bijvoorbeeld silicium, bijdraagt aan uitputting van de bodem.

Producenten van zonnepanelen zijn verplicht om oude installaties, feitelijk elektronisch afval, zelf gescheiden in te zamelen. Omdat vrijwel alle zonnepanelen uit Chinese fabrieken komen, rust die verantwoordelijkheid in de praktijk op de energiebedrijven die panelen importeren en verkopen aan Nederlandse huishoudens. Zij moeten zich als betalend lid aansluiten bij de stichting Open, die vervolgens de zonnepanelen naar een recyclingfabriek brengt. Die fabrieken staan buiten Nederland. “De zonnepanelen vormen in Nederland nog zo’n beperkte nieuwe afvalstroom dat het niet commercieel interessant is om een recyclingfabriek te bouwen”, aldus Jehee.

Naar België en Duitsland

Afgedankte panelen gaan nu met vrachtwagens naar België of Duitsland, waar al wel recycling van panelen mogelijk is. Vanwege de verwachte groei van het aantal kapotte en afgedankte zonnepanelen, verkennen enkele zonnebedrijven de perspectieven voor recycling binnen Nederland. De buitenlandse fabrieken zijn kleinschalig en niet toegerust op de grote afvalbron die zonnepanelen naar verwachting tussen 2030 en 2050 zullen vormen. Door de toekomstige behoefte aan verwerkingscapaciteit lijkt een gat in de markt te ontstaan. Duurzame energiebedrijven riskeren imagoschade als hun producten – zoals soms is gebeurd met windmolenwieken – in ontwikkelingslanden op de storthoop belanden, met verontreiniging van het milieu als gevolg.

Een recyclingfabriek ontvangt een vergoeding van de stichting Open, die de oude zonnepanelen als afval aanlevert. Niet ondenkbaar is, zegt Jehee, dat dit op lange termijn verandert. Indien het techneuten lukt om zonnepanelen volledig te demonteren voor hergebruik, inclusief de kritieke grondstoffen, kan de balans omslaan. Oude zonnepanelen kunnen dan als waardevolle grondstof gaan gelden, in plaats van als afval.

Doorontwikkeling van demontage

Dit is pas denkbaar bij oplopende grondstofprijzen. “Om panelen volledig demontabel te maken, in lijn met de circulaire economie, is bovendien doorontwikkeling van demontage nodig”, zegt Jehee. Om weerbaar te zijn tegen vocht zijn fijne onderdelen van panelen nu potdicht verwerkt tussen glas, waardoor die waardevolle delen nu nauwelijks uit elkaar te halen zijn.

De laatste jaren groeit het aantal zonnepanelen explosief. Behalve op daken installeren bedrijven de zonnecellen ook grootschalig op land (op akkers en velden) en op plassen en meren. Die panelen gaan naar schatting twintig tot dertig jaar mee, in elk geval de looptijd van de subsidie die de exploitatie voor bedrijven aantrekkelijk maakt. Als de panelen dan nog functioneren komen ze mogelijk eerst in aanmerking voor verkoop aan arme landen, daarna moet alsnog recycling volgen.

Lees ook:

Windmolens afgebroken en verkocht

Oude windmolens die technisch nog prima in orde zijn, werden in Nederland afgebroken. Honderden turbines worden tweedehands aan het buitenland verkocht. De handel bleek lucratief.