Alle chocola die Tony's maakt moet slaafvrij zijn. Oók de witte

Het kantoor van Tony's Chocolonely in Amsterdam baadt in glinsterend licht. Het licht glijdt als een fijn weefsel over de betonnen vloer, verspreidt een borduursel van duizenden fonkelende diamanten over de bureaus en de computers. De enorme discobal aan het plafond draait zijn rondjes. Er is muziek. Er is taart. Het is voorjaar 2013. Het is de 'Tony's' voor het eerst gelukt om traceerbare cacaomassa in hun repen te verwerken. Honderd procent slaafvrij!

Een prestatie die tien jaar geleden, toen Maurice Dekkers en Teun van de Keuken ontdekten hoe achterlijk de cacaowereld in elkaar zit, ondenkbaar was. En dus, zo zoemt het rond, kan eindelijk de tekst 'Op weg naar 100 % slaafvrij' van de wikkel. Toch?

Chief chocolate officer Henk Jan Beltman schenkt plastic bekertjes tot de rand toe vol met champagne en hoort de opgewonden gesprekjes aan. Er is hoop op een snelle slaafvrije toekomst. Als de flessen leeg zijn, maakt hij zich los van het gezelschap en stapt hij op een tafel. Hij herinnert hen aan de miljoenen kinderen in Afrika die nog elke dag op cacaoplantages worden uitgebuit en die niet naar school kunnen gaan. Hoe hard de Tony's ook rennen, hoe hard ze ook hebben moeten vechten om te komen waar ze nu staan, ze zijn er nog lang niet. Hij vindt het moeilijk om te zeggen, maar eigenlijk zijn ze nog helemaal nergens.

Om traceerbare chocola te maken, chocola waarvan we zeker weten dat er geen bloed aan kleeft, zo legt hij nog maar eens uit voor de nieuwste medewerkers, heb je twee ingrediënten nodig. Traceerbare cacaomassa én traceerbare cacaoboter. Beide zijn afkomstig van de traceerbare cacaoboon. Helaas zien veel cacaoboterfabrikanten het nut van traceerbare cacaoboter niet in. Voor leverancier Barry Callebaut bijvoorbeeld komt alle boter uit hetzelfde vlootje, het smaakt toch ongeveer hetzelfde? Maar voor Tony's is smaak slechts één factor. Herkomst, arbeidsomstandigheden en een fatsoenlijke bonenprijs voor de boer zijn net zo belangrijk en deze zaken zijn alleen vast te stellen als álle bonen traceerbaar zijn. Om niet alleen traceerbare cacaomassa maar ook traceerbare cacaoboter te kunnen verwerken in repen, hebben ze nog veel meer traceerbare bonen nodig dan nu. Tot die tijd bestaan de repen van Tony's, net als die van de concurrentie uit doodgewone cacaoboter, mogelijk afkomstig van dubieuze bonen. Kort gezegd: de tekst 'Op weg naar 100 % slaafvrij' kan nog niet van de wikkel. Sterker, de tekst gaat pas van de wikkel als alle chocola slaafvrij is. Wereldwijd, niet enkel die van Tony's. Want mag hij ze eraan herinneren dat Tony's niet voor zichzelf op de wereld is gekomen, maar om het systeem te veranderen? En dan heeft hij nog een mededeling. Omdat de witte chocola van Tony's grotendeels uit cacaoboter bestaat, steekt deze voortaan slecht af bij de iets minder foute melkchocola van Tony's. Gemaakt van heel veel bonen waarvan de herkomst onzeker is. Een product dus verre van slaafvrij, onwaardig tussen de andere repen. De witte gaat dan ook uit het assortiment.

Bordjes met niet-opgegeten gebak worden op bureaus geschoven.

'Maar hé, kom op. Zie het als iets goeds. We moeten gewoon nog harder aan de bak. Op een dag komt onze witte chocola terug. Maar dan traceerbaar.'

Groot, groter, grootst

Hij merkt dat hij een beetje wijdbeens is gaan staan. Alsof hij in een spagaat staat. Eén voet in Afrika, de andere in Nederland. In Nederland gaat de tijd steeds sneller. De Tony's hebben niet stilgestaan. Ze sleuren. Maar wat ze ook allemaal over de streep trekken, het stemt hem niet tevreden. Hij krijgt er alleen maar haast van. Groter, grootst moet Tony's Chocolonely worden. Alleen als Tony's zo groot is dat niemand er meer omheen kan, kunnen ze impact hebben aan de andere kant van de keten, waar de tijd soms lijkt stil te staan. Impact, die nu nog praktisch gelijkstaat aan nul. Vooral de invloed op collega-chocolademakers stelt hem teleur. Hij had gehoopt dat Tony's anderen zou inspireren om ook een traceerbare keten op te zetten, maar nog geen enkele fabrikant neemt er een voorbeeld aan. Oké, onlangs zijn voor het eerst sectorafspraken gemaakt. De Nederlandse cacaosector heeft afgesproken dat in 2025 alleen nog 'duurzame' cacao zal worden verwerkt. Nu is nog maar twintig procent van de cacao duurzaam geproduceerd, maar over twaalf jaar moet duurzaam gemeengoed zijn. Mooi woord, duurzaam, wat dat ook moge inhouden. Hij haalt zijn schouders op. Tony's is bezig met andere dingen. Met de afspraken met zichzelf. Eerst moet alle chocola die Tony's maakt slaafvrij zijn. Oók de witte. En elk jaar dat dit niet lukt, willen ze hier verantwoording voor afleggen, in de hoop dat op een dag de anderen hetzelfde gaan doen.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Om het gevoel van onmacht niet te groot te laten worden doet de mens er verstandig aan zich op zaken te richten waarop hij nog wel invloed heeft. Gestaag wordt Team Tony's uitgebreid. De Tony's breiden het aantal verkooppunten snel uit en ze breiden het chocolade- assortiment nog rapper uit. Het ontwikkelen van steeds weer nieuwe loten aan de stam haalt het beste in ze boven, al wordt een aftakking soms in de knop gebroken. Zo zijn twee Product Tony's, Marieke van Elk en Eva Wieleman, maanden bezig geweest met het uitzoeken van de juiste leveranciers en ingrediënten en de samenstelling van de 'puur kers meringue'. Ze sloten zich op in hun keukentje, waar ze recepten uitprobeerden en andere Tony's hebben laten proeven. De kers meringue is een veelbelovende smaak, al blijft het jammer dat voor de meringue geen leverancier van scharrel- of vrije-uitloopeieren te vinden was. Jammer. Dit is niet bepaald duurzaam. Maar het team vond de combinatie zo lekker en de vraag van grote afnemers was zo groot, dat Henk Jan er maar een klap op heeft gegeven.

Een Tony praat met de mond vol

Als het eerste doosje exemplaren per koerier op kantoor wordt afgeleverd, verdringen ze zich om de stapel flitsende repen. Vers van de pers. De letters op het azuurblauw hebben kersrode streepjes. Ze nemen ze in hun handen, bekijken ze van alle kanten en pakken ze uit als ware het een bijzonder cadeautje. Wéér een variant op de rode oerreep. Elke keer weer genieten ze van dit moment. Een Tony praat met de mond vol.

'Zeg, de eieren in deze meringue.'
'Wat is daarmee?'
'Scharreleieren?'
'Geloof het niet.'
'Geloof het niet?'

Terwijl Marieke uitlegt dat de eieren in de meringue reguliere eieren zijn, mogelijk afkomstig van een legbatterij, slaat bij Henk Jan de twijfel toe. Dit is een beslissing die hij heeft genomen. Hij had haast, de reep moest de winkels in.

Al bellend loopt hij naar buiten.

'Maurice.'
'Wat vind je?'
'Legbatterij zeg je?'
'Legbatterij.'
'Dat kunnen we niet maken, man.'
'Want?'
'We hebben een verantwoordelijkheid.'
'Voor kinderen op plantages. Niet voor kippen.'
'Wat ben je toch een principeloze autoverkoper. Deze reep gaat de markt niet op.'
'Maar ik heb ze al gemaakt.'
'Wat verwacht je nou van mij? Ik ben voedseljournalist. Als je dit doordrukt, stuur ik mijn programma 'Keuringsdienst van Waarde' op je af.'

Het belangrijke najaarsseizoen komt eraan. Het is stervensdruk op kantoor. In deze periode wil hij niet worden teruggefloten door een medeaandeelhouder. Niet hierom. Hij verbijt zich. Maar als de ergernis, de gedachte dat hij hier wordt overruled, enigszins is getemperd, kan hij niet anders dan erkennen dat duidelijkheid over de herkomst van alle ingrediënten geen futiliteit is. De herkomst van alle ingrediënten is belangrijk. Tony's probeert de repen niet alleen eerlijk maar ook duurzaam te produceren. Het duurzaamheidsprotocol van de industrie geldt óók voor Tony's. Zoals Maurice in zijn tirade terecht opmerkte, heeft Tony's een bepaalde verantwoordelijkheid. En het is niet zo dat hij bang is dat de media erachter komen dat die huichelaars van Tony's stiekem eieren uit de legbatterij in hun repen verwerken. Negatieve publiciteit glijdt van zijn rug als water van een eend. Hij baalt er vooral van dat hij als een kleuter is teruggefloten. Hij kan zich wel voor zijn kop slaan.

Met hangende pootjes moet hij terug naar zijn team. Hij heeft niet goed opgelet. De proefpartij moet worden vernietigd. Ze moeten de zoektocht naar duurzame eieren intensiveren, er moet niets minder dan diervriendelijke meringue in de reep. Het betekent een vertraging van weken, misschien wel maanden, een schadepost van tienduizenden euro's. Maar Maurice heeft gelijk, dat voelt zelfs een principeloze autoverkoper als Henk Jan wel aan.

Fragment

Dit is een fragment uit het boek 'Het wereldschokkende en onweerstaanbaar lekkere verhaal van Tony's Chocolonely' van Jeroen Siebelink, dat vandaag verschijnt. Uitgeverij Thomas Rap, 400 blz. € 19,99.

Lees ook:

Investeren met 'impact' is in opkomst. Ofwel: hoe zet je geld aan het werk om de samenleving duurzamer en socialer te maken. Het fonds Social Impact Ventures stopt onder meer geld in het belonen van afval scheiden.