Gasprijzen
Aardgasverbruik in geen vijftig jaar zo laag geweest, voor groot deel onvrijwillig
Met name huishoudens en de zware industrie verbruikten vorig jaar veel minder gas dan in voorgaande jaren. Maar dat betekent nog niet dat een nieuwe trend is ingezet.
Nederland verstookte vorig jaar maar liefst een kwart minder aardgas dan in 2021. Sterker nog, het totale verbruik is met 31 miljard kubieke meter in geen vijftig jaar zo laag geweest. Vooral huishoudens en de zware industrie verbruikten fors minder.
De reden laat zich raden: de gasprijs schoot vorig jaar tot recordhoogtes na de inval van Rusland in Oekraïne. Ook het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS), dat deze cijfers maandag bekend maakte, noemt de hoge gasprijs als verklaring.
De vraag is dan ook of de gasbesparing van 2022 meer zal zijn dan een tijdelijke dip in de cijfers. Vergeleken met de recordprijzen van afgelopen zomer is de gasprijs alweer flink gedaald naar ongeveer 50 euro per megawattuur. Weliswaar nog steeds een stuk hoger dan vóór de oorlog, maar weinig vergeleken met de 350 euro in augustus.
Faillisementen door de hoge gasprijzen
Bij huishoudens speelde naast de hoge prijs ook het relatief warme weer mee. Daardoor hoefde de verwarming minder vaak aan. Het warme weer was goed voor 10 procent van de gasbesparingen bij huishoudens, de hoge prijs zorgde voor nog eens 15 procent.
Onder bedrijven waren het vooral die uit energie-intensieve sectoren die fors minder gas verbruikten, zoals staal-, chemie en aardolieproducenten. Duidelijk is dat een groot deel van de besparing onvrijwillig was. Er gingen grote bedrijven failliet omdat zij de energierekening niet meer konden betalen.
Die faillissementen leidden tot gasbesparing, maar kostten ook honderden mensen hun baan. Zo gingen er glastuinbouwbedrijven over de kop, en lukte het ook de Groningse aluminiumfabriek Aldel niet overeind te blijven. Een recenter voorbeeld is papierfabriek Crown Van Gelder uit Velsen, al heeft die inmiddels weer een doorstart gemaakt.
‘Geen normale besparingen’
Andere bedrijven gingen niet direct failliet, maar moesten wel hun productie terugschroeven omdat de gasrekening anders te veel opliep. “Een ding is dan ook zeker”, zegt Hans Grünfeld, “dit zijn geen normale besparingen meer.”
Grünfeld is voorzitter van de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW), een belangengroep voor zakelijke grootverbruikers. “Een besparing van 25 procent is een signaal dat er iets ernstigs aan de hand is”, zegt hij, verwijzend naar de faillissementen en productieverlagingen.
Ook dit jaar zullen bedrijven nog minder gas verbruiken, denkt Grünfeld. “De energiekosten zijn dan wel gedaald, maar ze zijn nog steeds hoog. Vooral bedrijven die deze kosten maar moeilijk kunnen doorrekenen aan hun klanten, moeten daarom waarschijnlijk ook in 2023 hun productie verlagen. Dat speelt bijvoorbeeld bij de productie van basiskunststoffen als ethyleen, en bij kunstmestproductie.”
Verduurzaming moet nog blijken
Het is niet duidelijk of er door de daling van het aardgasverbruik ook minder CO2 is uitgestoten. Om minder afhankelijk te worden van Russisch aardgas kunnen bijvoorbeeld meer andere fossiele brandstoffen zoals kolen zijn verstookt, zegt Michelle Prins van milieuorganisatie Natuur&Milieu. Daar heeft het CBS in de nieuwe publicatie geen uitspraken over gedaan.
Bovendien betekent een lagere industriële productie in Nederland niet per se dat er wereldwijd minder CO2 is uitgestoten, vult Grünfeld aan. Gaat in Nederland de productie van bijvoorbeeld ammoniak omlaag omdat het hier vanwege de gasprijs te duur wordt, dan gaan afnemers gewoon meer ammoniak importeren uit landen waar ze dat goedkoper kunnen maken.
“Wij hopen in elk geval dat de gascrisis van vorig jaar tot structurele investeringen leidt bij bedrijven om te verduurzamen”, zegt Prins. “De prikkel om dat te doen was er in elk geval.” Er zijn bij Prins’ weten geen recente cijfers over daadwerkelijke bedrijfsinvesteringen in verduurzaming naar aanleiding van de gascrisis.
Lees ook:
15 procent gas besparen, kan dat? Burgers en bedrijven doen het al – deels noodgedwongen
Kan Nederland wel 10 tot 15 procent minder gas verbruiken op bevel van de EU? Het lijkt van wel: de afgelopen maanden ging het verbruik, deels noodgedwongen door de hoge gasprijzen, al fiks omlaag.
