Zijn nagelaten sporen altijd negatief?

In Trouw van 15 februari stond een artikel waarin het Jiddisch omschreven werd als ‘de Joodse taal die zoveel sporen heeft nagelaten in Mokum’. Voor een lezeres heeft de uitdrukking ‘sporen nalaten’ een negatieve klank, wat bij haar de lezing oproept dat de invloed van het Jiddisch iets ongunstigs zou zijn. Dat is vermoedelijk niet de bedoeling, maar heeft de uitdrukking ‘sporen nalaten’ niet iets negatiefs? De lezeres merkt op dat vooral voorbeelden met ‘diepe sporen nalaten’ altijd iets negatiefs inhouden, maar hoe zit het als dat ‘diepe’ ontbreekt?

In een taalkundige context ken ik de uitdrukking ‘sporen nalaten’ als een neutrale vaststelling. Het Latijn heeft sporen nagelaten in het Nederlands, en daar is niets mis mee. Maar hoe zit het met het algemene gebruik? Als ik naar voorbeelden zoek (wat de lezeres ook al gedaan had) vind ik zowel negatieve contexten (sporen van oorlogsgeweld of natuurrampen), maar ook neutrale of zelfs positieve. De Moderne Devotie heeft sporen nagelaten, een bepaalde muziekstijl heeft sporen nagelaten, dat is allemaal vast niet negatief bedoeld.

Negatieve bijklank

Toch is het mogelijk dat er in de uitdrukking een soort ‘epitheton-effect’ optreedt. Een epitheton (ornans) is een vaste toevoeging, meestal bij een naam (de snelvoetige Achilles, de listige Odysseus). Door dat vaste gebruik krijgt het epitheton vaak het karakter van een eigenschap die ook vast bij de persoon hoort. Toegepast op ‘sporen nalaten’: als je daar steeds ‘diepe’ toevoegt ga je denken dat alle sporen die nagelaten worden ook altijd diepe sporen zijn. En aangezien ‘diepe sporen nalaten’ negatief is, zou die negatieve bijklank daardoor kunnen overgaan op de uitdrukking zonder het epitheton.

Bij gevoelige onderwerpen kan zo’n negatieve bijklank problematisch worden, ook al is hij objectief moeilijk vast te stellen.