Wordt ‘een saaie bedoening’ verdrongen door een saaie bedoeling?

Het valt een lezeres op dat mensen soms ‘bedoeling’ zeggen als ze ‘bedoening’ bedoelen. Geeft iets bijvoorbeeld veel drukte of gedoe, dan zeggen ze dat het ‘een hele bedoeling’ is. Of vindt iemand een situatie oninteressant, dan noemt hij het niet ‘een saaie bedoening’, maar ‘een saaie bedoeling’. Is dit een trend, wil ze weten, en hoe is de verwarring tussen bedoening en bedoeling te verklaren?

Deze vorm van spraakverwarring is niet nieuw. In de 20ste eeuw werd bedoening al regelmatig abusievelijk vervangen door bedoeling, zelfs in de krant. Zo vind je in de media al zo’n honderd jaar nu en dan ‘een saaie/vreemde bedoeling’ als een saaie/vreemde situatie wordt bedoeld, ‘een saaie/vreemde bedoening’ dus eigenlijk.

Ook in de minder gewone betekenis ‘gedoe’ of ‘drukte’ wordt ‘bedoening’ soms verhaspeld tot bedoeling. In de krantendatabank blijkt echter geen trendmatige toename van deze verhaspeling.

Klankovereenkomst

Primair verantwoordelijk voor deze spraakverwarring is de klankovereenkomst tussen bedoening en bedoeling. Daarbij komt dat een van beide taalvormen (bedoeling) overbekend en in elk stijlregister bruikbaar is, terwijl de andere taalvorm (bedoening) veel minder bekend is en tot de wat informelere (spreek)taal behoort.

Taalgebruikers die niet vertrouwd zijn met het onbekende woord bedoening, vatten dit in contexten als ‘een hele bedoening’ of ‘een saaie bedoening’ op als het bijna gelijkluidende woord dat ze wél kennen, namelijk bedoeling.

Ze proberen de taal die hun aangeboden wordt nu eenmaal koste wat kost te begrijpen. Desnoods herinterpreteren ze daarbij een taalvorm die ze niet kennen en ‘vertalen’ die naar een woord dat hun wel vertrouwd voorkomt. Als de misverstane uitdrukking vervolgens ook nog eens wordt gereproduceerd, is de spraakverwarring compleet en kan ‘een hele bedoeling’ (een heel gedoe) of ‘een saaie/vreemde bedoeling’ steeds verder verspreid raken.