Kunst
Woonplek van beroemd zeventiende-eeuws stel Marten en Oopjen (bijna) bekend
Waar woonde het beroemde Nederlandse echtpaar uit de zeventiende eeuw Marten en Oopjen? Het antwoord is een stukje dichterbij gekomen.
Ze hangen levensgroot in het Rijksmuseum in Amsterdam, het echtpaar Marten Soolmans en Oopjen Coppit, geschilderd door Rembrandt in 1634. Hoe zij eruitzien, mag bekend zijn. Maar wie waren zij, waar woonden zij, wat maakten zij mee? Archivarissen van Erfgoed Leiden en Omstreken die in notariële boeken doken, brengen het historische echtpaar iets meer tot leven.
“Mijn collega Michiel van Halem heeft het gevonden”, zegt André van Noort. “Wij zitten samen op een kamer en hij liet me de vondst zien. We waren allebei stomverbaasd. Het testament van Marten en Oopjen. Iedereen kent dat Amsterdamse stel. En wij vinden het testament hier, in Leiden.”
Verborgen in een ‘buitenbeentje’
Dat het niet eerder is ontdekt, komt omdat het testament verborgen bleef in wat Van Noort een ‘buitenbeentje’ noemt. Normaal hebben notariële boeken indexen met namen. De buitenbeentjes hebben dat niet, totdat Van Halem met een groep vrijwilligers ermee aan de slag ging. “Zo’n boek is echt een schatkamer”, zegt Van Noort. Hij schreef met Van Halem een stukje op de website Erfgoed Leiden en Omstreken, “en toen begon alles te rollen”.
Dankzij het testament konden de archivarissen achterhalen dat Marten en Oopjen aan het Rapenburg woonden, bij de Nonnenbrug. Dat laatste was nog niet bekend. “De grote vraag is dan, waar bij de Nonnenbrug?”, zegt Van Noort. Twee locaties vallen af, twee blijven er over.
In het boek zonder index kwam meer naar voren. Zo vonden de archivarissen een getuigenverklaring van Marten over een straatgevecht in 1630 toen Marten negentien jaar was. Hij zag een herbergier vechten met een man en een vrouw. De vrouw was dronken en sloeg de herbergier met een ‘kolf’, waardoor de herbergier zware verwondingen opliep.
Gezichten zeldzaam
Wat is het belang van dit soort informatie? “Op de eerste plaats wil je als onderzoeker zo compleet mogelijk zijn”, zegt Van Noort. “Daarbij; we hebben hier te maken met twee bijzondere personen uit de zeventiende eeuw, die volledig zijn afgebeeld door een wereldberoemde schilder. We hebben dus een gezicht van deze mensen, en dat komt niet vaak voor. Wij spitten in aktes en werken veel met namen. Maar gezichten ontbreken, terwijl mensen wel willen weten hoe hun betbetbetovergrootouder eruit heeft gezien. Van deze mensen weten we dat.”
Alle informatie bij elkaar, zorgt ervoor dat we dichter bij personen uit het verleden kunnen komen, zegt Van Noort. “Mensen vinden dat bijzonder. Daarom is het altijd mooi om archieven te combineren met beeld.”
Gezamenlijke aanschaf
De schilderijen van Marten en Oopjen zijn in 2015 door Frankrijk en Nederland gekocht voor 160 miljoen euro. Zowel Nederland als Frankrijk wilden de schilderijen als set kopen. Uiteindelijk is besloten om de aanschaf gezamenlijk te doen, waarbij de schilderijen beurtelings in het Rijksmuseum en het Louvre zijn te zien.
Lees ook:
Hoe Marten en Oopjen de virtuositeit van Rembrandt tonen
De restauratie van de levensgrote portretten van het echtpaar Marten Soolmans en Oopjen Coppit laat zien hoe vrijelijk Rembrandt al op jonge leeftijd schilderde.
