Wolf Hall: een boek dat je opslokt

Elf boeken publiceerde Hilary Mantel tussen 1985 en 2005: elf intrigerende, vaak sombere verhalen waarin ons onvermogen een ander echt te begrijpen tot misverstanden en eenzaamheid voert. Dus toen Mantel een paar jaar geleden verklaarde dat haar twaalfde roman de wreedste van allemaal zou worden, vreesden de Britse critici het ergste: ook dit zou een diep duister verhaal worden over menselijk falen en lijden.

De critici kregen gelijk. In ’Wolf Hall’, een roman over Thomas Cromwell (ca. 1485-1540), de vertrouweling van zowel kardinaal Wolsey als Hendrik VIII, passeren bijna alle menselijke tekortkomingen de revue. Toch is dat maar de helft van het verhaal. Want deze meer dan vuistdikke roman gaat evenzeer over liefde, vertrouwen, hoop, begrip en eerlijkheid – over alle goede menselijke eigenschappen die ons voortbestaan waarborgen. Ook in dat opzicht is ‘Wolf Hall’ een echte Mantel, want welk donker onderwerp deze schrijfster ook aansnijdt, ze laat ons nooit in vertwijfeling achter.

Toch is er een immens verschil tussen ’Wolf Hall’ en Mantels vorige romans, die af en toe vastlopen in besluiteloosheid en zelfreflectie. Van oponthoud is in ’Wolf Hall’ geen sprake. Integendeel, het zindert en dendert van begin tot einde, het sleurt je mee, of je wilt of niet. Niet de lezer slokt dit boek op, zoals Salman Rushdie opmerkte, dit boek slokt de lezer op.

Dat ‘Wolf Hall’ zo'n diepe indruk maakt, heeft verschillende redenen. Daar is allereerst de intrigerende Thomas Cromwell. Die werkte zich met duizelingwekkende snelheid op van knechtje bij Vlaamse textielhandelaren tot advocaat en politicus. In 1536 maakte Hendrik VIII hem tot zijn plaatsvervanger, waardoor Cromwell absolute macht kreeg over de Anglicaanse kerk. Vier jaar later werd hij beschuldigd van hoogverraad en ter dood veroordeeld.

Cromwell is zonder twijfel een van de belangrijkste mensen in de Engelse politieke geschiedenis. In handen van Hilary Mantel wordt hij daarin bovendien een van de meest fascinerende en indrukwekkende.

Razend knap is ook de opzet van dit boek. Het begint al meteen op de eerste bladzij. Daar rolt de jonge Thomas huilend van de pijn door het stof, geschopt en geslagen door zijn dronken vader. Hij vlucht naar zijn getrouwde zuster, en vandaar naar de haven, waar drie Vlaamse handelaren hem onder hun hoede nemen. Het volgende hoofdstuk verplaatst ons midden in de ontruiming van het paleis van kardinaal Wolsey, die bij Hendriks geliefde Anna Boleyn in ongenade is gevallen.

Daarna volgen de scènes elkaar in hoog tempo op. Via flashbacks, herinneringen, dialogen en gedachtenflarden worden we heen en weer geslingerd tussen Cromwells jeugdjaren, zijn eerste stappen op het pad van de diplomatie en zijn opzienbarende ontwikkeling tot staatsman. Die constante wisseling, die nergens tot verwarring leidt, geeft de roman een enorme dynamiek.

Toch is het vooral Mantels oog voor het alledaagse dat ‘Wolf Hall’ zo meeslepend maakt. Midden in een gesprek over staatszaken valt Cromwells oog op de kwaliteit van een tapijt of de snit van een fluwelen cape. Als hij hoort dat Thomas More zich dagelijks met een zweep kastijdt, bedenkt hij dat er iemand moet zijn die de kost verdient met het maken van dit soort vreemde instrumenten: „Iemand kamt paardenhaar tot grove kwasten, bindt ze samen en knipt de rafelige einden recht, wetende dat die diepe, schrijnende wonden onder de huid moeten veroorzaken.” Dergelijke beeldende, schijnbaar onbelangrijke observaties maken Mantels Cromwell tot een man van vlees en bloed, een machtige en geslepen politicus, en verheffen ’Wolf Hall’ tot indrukwekkende, eigentijdse biografische fictie.