Wobden of wobten journalisten deze documenten?

Mijn Leidse collega Ton van der Wouden signaleerde op Facebook dat in een krant ‘gewobte documenten’ stond. Voor de duidelijkheid: dat zijn documenten die op basis van de Wet openbaarheid van bestuur zijn verkregen. Die Wob is inmiddels opgevolgd door de Wet open overheid, maar het werkwoord wobben is gebleven.

De uitgang ‘gewobte’ is onverwacht, merkte mijn collega op, omdat zwakke werkwoorden die eindigen op een stemhebbende medeklinker in de verleden tijd gewoonlijk ‘-de’ krijgen in plaats van ‘-te’, en dan ook een voltooid deelwoord op ‘-d’ hebben. Zo krijg je bij ‘halen’ ‘haalde’ en ‘gehaald’ omdat de ‘l’ stemhebbend is. Deze (in wezen klanktechnische) regel ligt ook aan de basis van het bekende ‘’t kofschip’-ezelsbruggetje: ‘t’, ‘k’, ‘f’, ‘ch’ en ‘p’ zijn de stemloze medeklinkers, de rest is stemhebbend.

Waarom zeggen we dan toch ‘gewobte documenten’? Als dat afgeleid is van een werkwoord ‘wobben’ (‘We moeten die documenten nog wobben’) zou je een verleden tijd verwachten als ‘wobde’ (‘Ik wobde dat document eerder al’) en een voltooid deelwoord ‘gewobd’. Bij ‘gewobte’ heb je echter de verbogen vorm van ‘gewobt’, en daar hoort een verleden tijd ‘wobte’ bij.

Beide vormen komen voor

Als je kijkt naar voorbeelden op het internet zie je allereerst dat beide vormen (‘gewobde’ en ‘gewobte’) in gelijke mate voorkomen. ‘Gewobte’ iets vaker, maar niet veel.

Ik denk dat er twee verklaringen zijn. Ten eerste: ‘gewobte’ is afgeleid van een afkorting Wob. Als je dat uitspreekt, krijgt het aan het eind een p-klank. Het is niet per se noodzakelijk dat het voltooid deelwoord van een werkwoord is afgeleid. Een aanwijzing dat er taalgebruikers zijn die zo denken is dat sommigen schrijven ‘geWOBte’.

Een andere verklaring is dat werkwoorden met een -b vaker problemen geven. Zo zijn er legio mensen die ‘krabte’ zeggen in plaats van ‘krabde’ en ‘schrobte’ in plaats van ‘schrobde’. Blijkbaar ervaren we de ‘b’ als minder stemhebbend dan andere medeklinkers.