Wie regenereert er eigenlijk wat?

Ik kom nog even terug op het fragment ‘…om uw huid sneller te regenereren dan deze veroudert’. Verschillende lezers meldden dat ze het transitieve gebruik van ‘regenereren’ (dus ‘iets regenereren’) vreemd vonden. Het is toch de huid zelf die regenereert? Die kritiek moest ik echter van de hand wijzen, want het primaire (en oudste) gebruik van het woord is met een lijdend voorwerp. Je regenereert iets, en daarvan afgeleid kan iets ook uit zichzelf regenereren.

Afdoende afgehandeld, zou je zeggen, maar toevallig kreeg ik deze week ook een mail van de Leidse taalkundige Rint Sybesma, die mij erop wees dat ik op 12 december wel een beetje onzorgvuldig was geweest toen ik had geschreven dat ‘Het glas breekt’ eigenlijk ook ‘Iemand breekt het glas’ zou zijn. Bij ‘Het glas breekt’ gebeurt er weliswaar hetzelfde als bij ‘Iemand breekt het glas’ (het glas gaat kapot), maar het is juist een eigenschap van die vorm dat de dader ontbreekt.

Is er een dader?

Ik had dit beschreven onder de term ‘subjectverwisseling’, maar het betreft ook de zogeheten ‘causatief-alternantie’: het verschijnsel dat sommige werkwoorden in twee variaties bestaan: eentje die een actie met een oorzaak (zoals een dader) beschrijft, en eentje die hetzelfde beschrijft, maar dan als een beginnende gebeurtenis. ‘Iemand breekt het glas’ en ‘Het glas breekt’, en ook ‘Deze crème regenereert uw huid’ en ‘Uw huid regenereert’.

De causatief-alternantie lijkt op de lijdende vorm, maar verschilt wel in betekenis. Het verschil tussen ‘Het glas wordt gebroken’ en ‘Het glas breekt’ is dat je in het eerste geval nog wel duidelijk een gebeurtenis met een dader of oorzaak hebt, terwijl in het tweede geval het glas ook uit zichzelf, zonder aanwijsbare oorzaak kan breken.

In het geval van de reclame is de oorzakelijke rol van het product bij het regeneratieproces natuurlijk wel essentieel.