‘Wie jonger dan zeventig is, heeft nooit bewust een wereld meegemaakt waarin Paul McCartney geen popster was’

Paul McCartney wordt zaterdag tachtig. Hij is een van de grootste nog levende legendes in de popmuziek. In Liverpool kun je zelfs op de culturele invloed van hem en The Beatles afstuderen.

Toen Steve Bradley jong was, was Paul McCartney zijn favoriete Beatle. Bradley (54) was een tiener in de jaren tachtig. “Paul was in die tijd ook solo echt een heel grote popster”, zegt hij in zijn huiskamer in het Britse Wilmslow, zo’n vijftig kilometer ten oosten van Liverpool. “Mensen vergeten dat weleens. Hij had ook vanaf de jaren zeventig, tot ver na The Beatles, met zijn band Wings en alleen hit na hit.” Pas vanaf de jaren negentig nam zijn overweldigende succes iets af.

McCartney wordt zaterdag tachtig. Hij is opnieuw op tournee en trekt nog altijd volle stadions. Want het mag dan alweer 52 jaar geleden zijn dat The Beatles stopten, hun muziek blijft populair. Dat bleek vorig jaar maar weer uit alle interesse voor de documentaire The Beatles: Get Back, over opnamesessies van McCartney, John Lennon, George Harrison en Ringo Starr eind jaren zestig.

Invloed van de bekendste band aller tijden

Aan de Universiteit van Liverpool kun je sinds vorig jaar zelfs een studie volgen die zich volledig richt op de culturele en maatschappelijke invloed van de bekendste band aller tijden. Bradley behoort tot de eerste lichting die de masteropleiding The Beatles: Music Industry and Heritage volgt. In deeltijd. Want hij is ook manager van een advocatenbureau. Het eerste van zijn twee studiejaren zit er net op.

Hij staat op het punt om via Nederland naar Hamburg te reizen: de stad waar The Beatles, voordat zij in 1962 beroemd werden, maandenlang optraden en op elkaar ingespeeld raakten. Twee jaar na hun doorbraak, op het hoogtepunt van Beatlemania, kwam de band ook naar Nederland. Bradley wil alle plekken bezoeken die The Beatles toen aandeden: Blokker (waar ze optraden), Hillegom (waar ze een interview gaven), het Doelen Hotel in Amsterdam (waar ze sliepen) en Arnhem (waar ze in 1960, op weg naar Hamburg, op de foto gingen bij het oorlogsmonument). Nee, niet voor zijn studie, puur uit persoonlijke interesse. Al zit er ook vast een artikel in voor zijn Beatlesblog Arrive without travelling.

De adoratie van het publiek voelen

Tegenwoordig heeft Bradley geen favoriete Beatle meer. Alle vier waren ze onmisbaar voor de band. Het cliché dat McCartney de betere melodieschrijver was en dat de teksten van Lennon complexer waren, is volgens hem wel enigszins waar. Al zijn er genoeg uitzonderingen. Wat McCartney ook onontbeerlijk maakte voor de popgroep, was zijn ambitie. Bradley: “Hij is in alles een professional, een showman, een entertainer. Hij wil geliefd zijn.”

Dat McCartney nog steeds optreedt op zijn tachtigste, bewijst dat. “Hij doet dat echt niet meer voor het geld, maar puur omdat hij de adoratie van het publiek wil blijven voelen.” De rest van The Beatles had die voortdurende behoefte minder.

Toch hadden McCartney en Lennon elkaar nodig. Hun onderlinge competitie vormde hun belangrijkste motivatie om voortdurend prachtige nummers te blijven schrijven. Zelfs nadat The Beatles uit elkaar gingen, bleven de twee via hun soloalbums met elkaar concurreren. Totdat Lennon in 1980 werd vermoord. Bradley denkt dat zijn dood een belangrijke reden was waarom de muziek van McCartney vanaf het eind jaren tachtig kwalitatief wat minder werd. “Na de dood van John was er niemand meer die hij probeerde te overtreffen, niemand op wie hij nog indruk hoopte te maken.”

Invloed van Liverpool

Het is deze analytische manier van kijken naar The Beatles die centraal staat binnen de masteropleiding aan de Universiteit van Liverpool. Docent Holly Tessler legt uit dat de studie geen geschiedenisles over The Beatles is, maar draait om het contextualiseren van de band, om vragen als: hoe beïnvloedde hun geboortestad Liverpool The Beatles? En hoe kan een band meer dan vijftig jaar na het uiteenvallen nog altijd bij zo veel mensen een snaar raken, zelfs bij veel jongeren van nu?

Het ‘romantische antwoord’ is de kwaliteit van de Beatles-muziek en haar universeel aansprekende boodschap van vrede en liefde, aldus Tessler. Iedere generatie kan zich daarin vinden. Haar jongste student, Alexandra Mason (22) uit Stoke-on-Trent, beaamt dat. “The Beatles zijn een positieve, vrolijke en toegankelijk band.” Bovendien is er voor iedereen wat wils doordat de albums van The Beatles qua stijl zeer sterk verschillen. Niet alleen popacts als Billy Joel, Queen en Elton John zeiden ooit geïnspireerd te zijn door McCartney en zijn drie mede-Beatles, maar ook metalbands als Black Sabbath en Motörhead en rockgroepen als Foo Fighters, Oasis, U2, Green Day en Nirvana.

Toch is er volgens Tessler ook een tweede, meer pragmatische verklaring voor de aanhoudende populariteit van de band: The Beatles zijn het grootste muzikale merk ter wereld, en dat merk wordt voortdurend opnieuw slim in de markt gezet. Het uitbrengen van het multimediale overzichtswerk The Beatles Anthology in 1995 is een goed voorbeeld. En recentelijk dus de Get Back-documentaire. Zo worden The Beatles steeds opnieuw relevant gemaakt, ook voor een jong publiek. “Je ziet het eveneens in de vorm van computerspelletjes als The Beatles: Rock Band”, zegt Tessler. “Of in films als Yesterday over hun muziek, waarin zanger Ed Sheeran een rol heeft.”

McCartney wil het laatste woord hebben

Tessler merkt de laatste tijd dat ook McCartney bezig is de erfenis van The Beatles te waarborgen. Bovendien lijkt hij te proberen het verhaal over de band waar nodig te corrigeren of verder te verduidelijken. Want ook hij weet: van de Fab Four zijn alleen drummer Ringo Starr en hijzelf nog in leven. Sinds zaterdag zijn ze allebei in de tachtig. Het tijdperk waarin The Beatles slechts nog in het verleden bestaat nadert. McCartney wil zelf het laatste woord hebben. Onlangs publiceerde hij een boek met al zijn liedteksten, met uitgebreide uitleg erbij over hoe die zijn ontstaan.

Want zeker in de huidige tijd kan er altijd iemand met het verhaal van de band aan de haal gaan. Zo schrijft Mason haar scriptie over de vraag wat het voor de muziekindustrie zou betekenen als The Beatles gecanceld zouden worden. Want al lijkt de band daar simpelweg te groot voor, in theorie is het niet helemaal ondenkbaar. McCartney zong in Getting better over zijn losse handjes ten opzichte van zijn vriendin in zijn jongere jaren. En Lennon waarschuwde in Run for your life dat hij zijn ‘kleine meisje’ zou vermoorden als ze er met een ander vandoor zou gaan. Al moet gezegd dat Lennon zelf later met afschuw sprak over dit nummer en dat Getting better feitelijk gaat over hoe fout het vroegere vrouwonvriendelijke gedrag was.

Essentieel onderdeel van de Britse cultuur

Bradley zag McCartney vijf keer live. Hij toont op zijn studeerkamer in Wilmslow een ingelijste handdoek die zijn popidool hem tijdens een van die concerten toewierp. Verdeeld over twee kasten staan zo’n honderd boeken over The Beatles. De screensaver van de computer, waarop hij zijn blog schrijft, toont een foto van de bandleden in hun psychedelische periode, rond de plaat Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band uit 1967. Volgens veel muziekcritici is dat het invloedrijkste popalbum aller tijden.

McCartney is uitgegroeid tot een essentieel onderdeel van de Britse cultuur, meent Bradley. Op een vergelijkbare manier als de al ruim zeventig jaar regerende Britse koningin Elizabeth. Dat gaat verder dan zijn muziek alleen. McCartney is al zestig jaar beroemd. “Wie jonger dan zeventig is, heeft nooit bewust een wereld meegemaakt waarin Paul geen popster was.” McCartney raakte als nationaal icoon “even onlosmakelijk verbonden met de Britse samenleving als de cricketsport, een kopje thee of een verregende vakantiedag”.

Toch zal hij uiteindelijk wel degelijk worden herinnerd om zijn muzikale invloed, weten Tessler, Bradley en Mason zeker. Ze noemen hem een vernieuwer. Iemand die de basgitaar niet alleen ritmisch, maar ook melodieus kon laten klinken. Iemand die klassieke muziek en popmuziek wist te mengen. Allereerst binnen zijn composities: het nummer Blackbird volgt bijvoorbeeld in grote lijnen een akkoordenschema van Johann Sebastian Bach. Maar ook via het gebruik van klassieke instrumenten: violen in Yesterday, een strijkkwartet in Eleanor Rigby, een piccolo-trompet in Penny Lane en zelfs een heel orkest in A day in the life. Destijds allemaal nieuw, sindsdien vrij gebruikelijk binnen de popmuziek.

Gitaar leren spelen aan de hand van Beatles-liedjes

En dan te bedenken dat McCartney lang in de schaduw stond van Lennon, die als vermoorde vredesactivist vooral in de jaren tachtig bijna alle credits kreeg. “John was het revolutionaire genie, Paul zou slechts mierzoete popliedjes kunnen schrijven”, vat Tessler het onterechte beeld uit die periode samen. “Het is knap dat McCartney zich daar nooit over heeft beklaagd, dat hij zich nooit verongelijkt heeft getoond.” Pas de laatste twee decennia krijgt hij weer het respect dat hij verdient.

Want niet voor niets herinnert de 22-jarige Mason zich dat zij al op haar zevende op het schoolplein aan haar rector stond te vertellen dat zij Revolver het beste album ooit vond. Haar vader leerde haar gitaar spelen aan de hand van Beatles-nummers. Inmiddels speelt ze zelf in een band en nam ze ook solo, als Alexandra Rose, een door The Beatles beïnvloede EP op. “De riffs in de muziek van The Beatles zijn erg bepalend, daar heb ik veel van geleerd”, zegt ze. “Net als van hun zangharmonieën.”

Een jaar geleden had ze net haar bachelordiploma rechten binnen. Ze heeft er nog geen seconde spijt van gehad dat ze daarna overstapte naar een academische studie van The Beatles. Want nee, stoffig of oud is die band volgens haar totaal niet. Dat bewees de Get Back-documentaire. “Je ziet Paul en de andere Beatles daarin als twintigers, ongeveer mijn leeftijd, in kleding die nu als vintage weer helemaal in is. Ze zien er op geen enkele manier uit als een band van vijftig jaar geleden.”

Ze weet het dan ook zeker: The Beatles en Paul McCartney zullen nog decennialang populair blijven. “Het is muziek waardoor je je goed voelt, dat is een tijdloze kwaliteit.” Dus zeker, ook haar toekomstige kinderen zullen nog naar The Beatles luisteren. Ze lacht. “Maar goed, dat is niet zo gek. De kans dat kinderen in mijn huis weten te ontkomen aan nummers als Hey Jude is gewoon heel erg klein.”

Lees ook:

Dichterbij kom je niet. In ‘The Beatles: Get Back’ maak je de bandleden mee als onvervalste komedianten

Acht uur rondhangen met The Beatles en dan het gevoel hebben dat je getuige bent van een cruciaal moment in de muziekgeschiedenis. Peter Jackson speelt het klaar met zijn nieuwe, hypnotiserende film The Beatles: Get Back.