Wanneer wordt het kouder als het warm is?

Een lezer verbaast zich over een weerbericht van 14 maart, dat ‘kouder met een paar buien’ aangeeft. Maar het was op die dag 13 tot 17 graden. Dat is toch niet koud? Dan kan het toch ook niet ‘kouder’ worden?

Het voorbeeld illustreert dat schaalbegrippen als ‘warm’ en ‘koud’ in principe altijd relatief zijn. Als je een temperatuurschaal neemt, dan zit ‘koud’ in de onderste regionen van de schaal, en ‘warm’ aan de bovenkant (nog onder ‘heet’, als je dat woord erbij betrekt). De interpretatie van die koude- en warmte-zones is om te beginnen al afhankelijk van het seizoen: 13 graden is relatief koud in de zomer, maar warm in de winter.

Als een bepaalde temperatuur als koud ervaren wordt, dan is een daling uiteraard ‘kouder’, maar een stijging kun je omschrijven met ‘warmer’ of met ‘minder koud’. Net zo kun je vanuit een warme temperatuur een stijging met ‘warmer’ omschrijven, en een daling met ‘kouder’ of ‘minder warm’.

Vanuit een warme temperatuur is ‘kouder’ in plaats van ‘minder warm’ een signaal

Dat betekent dat ‘kouder’ zowel vanuit een koude als vanuit een warme temperatuur een daling kan betekenen. Vanuit een koude temperatuur is ‘kouder’ redelijk neutraal, maar vanuit een warme temperatuur is ‘kouder’ in plaats van ‘minder warm’ wel het signaal dat ergens de koude zone van de schaal relevant wordt. Dat kan zijn bij de begintemperatuur (vanuit koud nog kouder), of bij de verwachte temperatuur (vanuit warm naar koud).

Een temperatuur van 13 tot 17 graden in maart is (zeker in Friesland, waar de lezer woonde) aan de warme kant. Een forse daling tot rond het vriespunt zul je dan eerder als ‘kouder’ omschrijven dan een kleine daling tot 12 graden, wat nog steeds aan de warme kant is.

De keuze voor ‘kouder’ in plaats van ‘minder warm’ heeft dus ook een modale betekenis. Die gaat over verwachtingen en wat de meteoroloog of de veronderstelde lezer als normale temperatuur beschouwt.