Nederlandse hiphop is groter dan ooit. Maar wie doet ertoe in de scene? Muziekrecensent Klaas Knooihuizen geeft een korte cursus voor lezers die de draad kwijt zijn. Tot slot: waar gáát het over?
Rapper DMC van de legendarische rapgroep Run-DMC is woedend. De titel van zijn veelbekeken YouTube-filmpje zegt genoeg: ‘What the F*ck happened to Hip-Hop?’ Voor hem was hiphop een uitweg, zegt hij, een manier om te ontkomen aan bendegeweld en drugsdealers. Nu wapperen rappers stoer met pistolen in hun clips. Wat ziet hij verder? Paarse bontjassen, champagne, dure auto’s, privévliegtuigen en seks. Het draait alleen nog om de lol.
In Nederland is de situatie vergelijkbaar. Racisme, populisme, armoede, de klimaatcrisis; het komt vooral bij oudere rappers als Fresku, Akwasi, Typhoon en Sticks aan bod. Allemaal dertigers. De jongere generatie lijkt de problemen waarmee ze opgroeiden de rug toe te keren.
Hedonisme viert hoogtij. Rappers scheppen op over de lengte van hun geweren, het aantal vrouwen dat ze hebben gehad en de aanschafwaarde van hun broekriem. Ze hebben het wel over de armoede waarin ze opgroeiden, maar dan vooral om het contrast met het heden te benadrukken. Echt kritisch zijn ze zelden.
Dat moeten de artiesten natuurlijk lekker zelf weten, maar een gemis is het wel. Eindelijk hebben rappers het podium waar ze altijd voor gestreden hebben en dan benutten ze het nauwelijks.
Etnisch profileren
Wie goed zoekt, vindt bij de huidige generatie gelukkig wel enige maatschappijkritiek. De recente EP van D-Double heet weliswaar ‘Cash fetisj’, maar hij rapte eerder: ‘Staats eigen schuld, al die criminelen op straat / Waar criminaliteit heerst is armoede de oorzaak’. Ismo uit Breda kwam met een voorzichtige oplossing: ‘Als de rijken wat met armen zouden delen / Misschien zouden de armen dan niet van ze stelen.’
Van alle overheidsdiensten komt de politie er het slechtst af. Dat gaat regelmatig in grove bewoordingen, maar het is niet alleen maar stoerdoenerij. De Egyptisch-Nederlandse Josylvio weet wat het is om zonder reden aangehouden te worden. Niet zo gek dus dat hij zingt: ‘Op je hoede moet je voor de police zijn’. Kevin gaat een stapje verder en trekt zijn conclusies: ‘Ze profileren etnisch, ik ga nooit voor m’n ribba (rijbewijs, red.).’
Voorbeelden genoeg dus, maar in de kern gaat de populaire hiphop van vandaag toch vooral over de goede kanten van het leven. Ergens is dat best begrijpelijk. Wie opgroeit in armoede en ineens succesvol en rijk wordt, heeft alle reden om vrolijk te zijn.
Jongeren met een migratieachtergrond horen van hun premier dat ze gewoon wat harder hun best moeten doen om een baan te vinden. Reden tot woede, zou je denken, maar veel rappers hangen min of meer hetzelfde gedachtengoed aan.
De populaire Rotterdamse groep Broederliefde noemde zijn albumcyclus ‘Hard work pays off’. Voor hen geldt dat zeker. Het succes is ze niet aan komen waaien.
Tegelijkertijd moeten die jongens in hun omgeving genoeg alleenstaande moeders kennen die ondanks hun drie baantjes aan het eind van hun geld altijd nog een stukje maand overhouden. Hard werken betaalt zich lang niet altijd uit.
Een van de opmerkelijkste hits van dit jaar komt van de Amsterdamse rapper Chivv. In ‘Expose the game’ legt hij uit waarom rappers het volgens hem liever niet over hun problemen hebben. ‘Spit ik real shit dan kan ik weinigen bereiken / Radio draait het niet want ze kijken liever naar cijfers’.
Hij doelt hiermee vermoedelijk op zijn EP ‘Push’ van eind 2018, waarmee hij het succes van de vrolijke hits die hij met zijn groep SBMG scoorde bij lange na niet wist te evenaren. Exemplarisch voor die ‘real shit’ is het nummer ‘Arrestatie’, waarin hij wakker ligt van de problemen in zijn leven. ‘Als ik kijk naar de wijk voel ik woede van binnen / Veel te vertellen, waar moet ik beginnen? / Veel tieners met baby’s, geen moeder te vinden / Geen 9 tot 5, dat zijn moeilijke dingen’.
Privileges
In ‘Expose the game’ stelt Chivv dat hij het publiek niets verwijt. Volgens hem spelen de media een kwalijke rol. Ze schenken hem – een zwarte jongen met inhoudelijke teksten – geen aandacht, terwijl een witte muzikant die over oppervlakkige zaken zingt die aandacht wel krijgt.
In zijn woorden: ‘Kom niet op tv want ik voldoe niet aan hun eisen / Ze luisteren liever fictie maar bij mij draait het om feiten / Luister niet naar Famke (Louise, red.) al blijft ze nog steeds m’n meisje / Maar die privileges wil ik voor een ieder in dat rijtje.’ Wat Chivv hier eigenlijk zegt: rappers kunnen hun podium niet benutten om iets wezenlijks te melden, want zodra ze dat doen verdwijnt het podium weer. Een pijnlijke conclusie.
Ook deze rappers moet u kennen
Dat het mogelijk is om zonder hulp van oude media een carrière op te bouwen, weet niemand beter dan Lijpe, een rapper uit Maarssen van Marokkaanse ouders. Zijn stijl is rauw, aan hitgevoelige refreinen doet hij niet. En toch behoort hij tot de populairste rappers van het land. In zijn video’s zijn wapens te zien en soms rapt hij enthousiast over het straatleven, maar wie goed luistert hoort dat hij geweld niet verheerlijkt. Hij legt een verband tussen armoede, etniciteit en de keuzes die de jeugd maakt. ‘Ik […] wilde solliciteren / Maar niemand gaf me een kans’, rapt hij ergens. En: ‘Hersenloos wanneer je broke bent / omdat je stilstaat en jongens in de coke kent.’ Lijpe leerde van zijn fouten en hoopt zijn luisteraars voor diezelfde fouten te behoeden. Uiteindelijk is hij vooral een jongen die God vreest en zijn moeder eert.
Een soortgelijke onder-de-radar-carrière heeft Mani uit Amsterdam Zuid-Oost. De rapper die voorheen bekendstond als Mocromaniac heeft een haat-liefdeverhouding met het leven op de straat. Op zijn nieuwe, titelloze EP is hij kritischer op de maatschappij dan ooit. ‘Skeere (arme, red.) mensen zoeken veel geld / Sommigen gaan dood, velen zitten in een jail cel / Kies je voor die fast life, gaat het leven heel snel / Er is geen weg terug, beter let je op je leefstijl.’ Elders rapt hij: ‘Veel laten werken voor weinig / vind je het gek mensen worden chagrijnig?’ In ‘Verliezen’ onderstreept hij de woorden van Chivv: ‘Tegenwoordig word je bekend als je belachelijk doet / geloof niet alles op tv, want ik weet dat ze liegen / ze willen ons omschrijven als die stereotypes.’
Lees ook de eerdere artikelen uit deze serie:
Deel 1: Waar komen al die rappers ineens vandaan?
Geen artiest werd op Spotify door Nederlandse gebruikers het afgelopen jaar zo vaak gestreamd als Josylvio. Hoe kreeg hij dat voor elkaar?
Deel 2: Vroeger was hiphop véél beter (toch?)
Kunnen rappers tegenwoordig eigenlijk nog wel rappen?
Deel 3: Bitches, hoeren en sletten - zijn alle rappers seksistisch?
Zet een populaire Nederlandse hiphopplaat op en de sletten, kechs en bitches vliegen je om de oren. In de wereld die rappers schetsen zijn vrouwen tweederangsburgers die maar voor één ding goed zijn. Na het rampetampen mogen ze opkrassen.
