Waarom Macron uitgerekend naar de Eiffeltoren liep

Kunsthistoricus Joke de Wolf richt de blik op een kunstwerk dat bij de actualiteit past. Deze week: de Eiffeltoren.

Zeker vijf minuten wandelde de herkozen president vanaf zijn auto naar de plek waar hij moest zijn. De televisiecamera’s filmden hem van voren. Een geluidsband speelde Beethovens Ode an die Freude, het officiële volkslied van de Europese Unie. En daarachter fonkelde de Eiffeltoren.

Emmanuel Macron liep hand in hand met zijn vrouw Brigitte, net als hij in het donkerblauw gekleed, en omringd door een strak gedresseerd clubje kinderen van verschillende leeftijden. De herkozen president gaf het kleinste meisje, direct naast hem, af en toe een aai over haar bol.

Had Macron geen taxi kunnen nemen?

Vijf jaar geleden had hij alleen gelopen. Jong en veelbelovend schreed hij toen over de binnenplaats van het Louvre naar de moderne glazen piramide die zijn voorganger Mitterrand daar had neergezet. Die wandeling duurde 4 minuten en 20 seconden, zo had een Franse televisiezender gemeten. Online werd gegrapt: had hij geen taxi kunnen nemen?

Natuurlijk niet. Het Louvre is het beroemdste museum ter wereld voor de rest van de wereld, maar voor Fransen zoals Macron is het ook het vroegere paleis van de koningen van Frankrijk. Het centrum van de macht.

Zondagavond had de presidentiële auto de nieuwe president direct kunnen afzetten bij het podium. Ook deze wandeling was weloverwogen. De Eiffeltoren is zo mogelijk nog bekender dan het Louvre. Een symbool voor Parijs, voor Frankrijk, maar dat is niet het enige waar Macron naar verwijst.

Een open protestbrief

Twee ingenieurs van de onderneming Eiffel ontwierpen de toren vanwege de wereldtentoonstelling van 1889, de tentoonstelling waarbij de Franse revolutie werd herdacht. De geboorte van het nieuwe Frankrijk, van de ‘république’ die er nog altijd zo heilig is dat hij wordt bejubeld vóór Frankrijk zelf.

De Eiffeltoren werd niet door iedereen meteen omarmd. Het woord horizonvervuiling werd er praktisch voor uitgevonden. Schrijvers en architecten zoals Alexandre Dumas, Emile Zola en Charles Garnier ondertekenden met veel collega’s een open protestbrief in de krant. De toren was in hun ogen een gigantische schoorsteen die met zijn barbaarse massa de Notre Dame, de Arc de Triomphe en het Louvre in een klap zou vermorzelen.

Toch zou die hoogte ook de redding zijn van de toren. Oorspronkelijk zou het gevaarte na twintig jaar worden afgebroken. Terwijl het leger bleef vasthouden aan postduiven en optische communicatie zag Gustave Eiffel wel iets in draadloze telegrafie, en gaf hij toestemming daarmee op de toren – het hoogste gebouw van het land – te experimenteren.

In 1910 werd die praktische toepassing ook algemeen erkend en besloten de autoriteiten de toren te laten staan. De radiozender bleek vooral tijdens de Eerste Wereldoorlog ook van strategisch belang. Vanaf 1922 zijn er radio­-uitzendingen te horen via de toren, en drie jaar later werden de eerste televisie-uitzendingen van Frankrijk via de toren verspreid.

Een goede metafoor

Schilders is het nauwelijks gelukt om de iconische vorm nog een originele draai te geven, het is of de vorm té herkenbaar is. Filmers zijn later dol op de hoogte, de perspectiefwisseling en de herkenbaarheid – één flits en je weet waar de film zich afspeelt.

Nog vóór de film zagen fotografen, zoals hierboven Théophile Feau, de magie van de toren. Twee jaar lang maakte hij foto’s van de bouw, in negentien foto’s zie je de toren groeien. Onze ogen zijn zo gewend aan het eindresultaat dat je vanaf het eerste begin weet hoe het zal aflopen. Of dat een goede metafoor is voor de herkozen president, is nog maar de vraag.

Joke de Wolf kiest elke week een kunstwerk dat in het hart van de actualiteit past. Eerdere afleveringen van Het Oog van De Wolf vindt u hier.