Waarom is Nederland zo verzot op Engelstalige satire?

Zo snel mogelijk vuren ze de ene na de andere grap op hun publiek af. Over seks, over Trump, over drank: Amerikaanse stand-up comedians zijn directer dan de meeste Nederlandse cabaretiers. Minder ironisch ook. Hun oeu-vre is niet zozeer fijnzinnige kleinkunst, nee, eerder infotainment. Liedjes? Daar doet het gros niet aan.

Deze winter en aankomende zomer klommen en klimmen opvallend veel Engelstalige komieken de Nederlandse podia op. Chris Rock, Jim Jefferies en Kevin Hart, om enkelen te noemen. Morgen maakt de satirische presentator van de Amerikaanse ‘The Daily Show’ Trevor Noah grappen in de Amsterdamse Ziggo Dome, eind deze maand gevolgd door de Canadese stand-up comedian Russell Peters.

Ja, erkent Mark Boukes, die aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) onderzoek doet naar de invloed van satire, Amerikaanse komedie zit hier in de lift. “Dat komt voor een groot deel door YouTube. Buitenlandse shows zijn in grotere getalen beschikbaar. Fragmentjes en clips van comedians zijn voor jan en alleman makkelijk te vinden en gaan vaak viral.”

Neem de grappen over het haar van Donald Trump, gemaakt door onder meer de Amerikaanse talkshowhosts Seth Meyers, Stephen Colbert en Bill Maher. Die gaan de hele wereld over. “En ook Netflix is van invloed. Daar zijn de voorstellingen van talloze internationale komieken te vinden.” Netflix heeft zelfs een eigen comedy-tak, en maakt shows met grappenmakers als David Letterman.

Door filmpjes op internet heeft het Nederlandse publiek inderdaad kennis kunnen maken Engelstalige komieken, stelt Wouter de Wilde van Greenhouse Talents. Die concertpromotor heeft sinds een jaar of twee ook een label voor livecomedy, waarover De Wilde de leiding heeft.

Appels en peren

“Er is een voedingsbodem voor dat soort grappen ontstaan, voor die stijl van komedie, die een andere traditie dan het Nederlandse cabaret kent. Het is appels met peren vergelijken. Nederlandse komieken maken theater, filosoferen over hun jeugd. Hoewel iedere comedian natuurlijk een eigen kleur heeft, improviseren de Amerikanen over het algemeen meer. Er is geen vaste verhaallijn, in hoog tempo verzinnen ze grappen over de actualiteiten en het publiek.”

De Wilde heeft de plotselinge populariteit van Engelstalige satirici met eigen ogen zien opkomen. “Neem Trevor Noah. Vijf jaar geleden stond hij in de Amsterdamse comedyclub Toomler, die een capaciteit kent van 150 man. Voor zijn show dit weekend worden zeventienduizend kaartjes verkocht. Hetzelfde geldt voor anderen voor wie wij de Nederlandse shows regelen.”

De promotor proeft dat de interesse niet alleen bij het Nederlandse publiek is gegroeid, maar ook bij Nederlandse cabaretiers. “‘Zondag met Lubach’ met Arjen Lubach is het duidelijkste voorbeeld. Hij heeft inspiratie opgedaan bij de voorganger van Noah bij ‘The Daily Show’, Jon Stewart.”

Ook Margriet van der Linden, presentator van de nieuwe NPO-talkshow ‘M’, reisde naar de Verenigde Staten om de kneepjes van het vak af te kijken van Seth Meyers. En wat te denken van Dolf Jansen, die naar Amerikaans voorbeeld premier Mark Rutte te kakken zette tijdens het Correspondents’ Dinner in 2016?

Meyers, presentator van ‘Late Night with Seth Meyers’, begon zijn carrière nota bene in Amsterdam bij Boom Chicago, dat dit jaar zijn 25-jarig jubileum viert. De start van de internationale stand-upcomedyclub is tekenend voor de veranderingen in het Nederlandse komedielandschap.

Toen oprichter Andrew Moskos in 1993 vanuit Chicago het verzoek indiende om in Amsterdam een improvisatietheater te openen, antwoordde de gemeente Amsterdam per fax: ‘Amsterdammers zullen nooit naar een comedyshow in het Engels gaan. Ook toeristen zullen niet geïnteresseerd zijn.’

Tja, lacht zakelijk leider Saskia Maas. “Kijk ons nu, in juli vieren we ons jubileum in Carré.” Toch had de ambtenaar in kwestie een punt. Nederlanders beheersen het Engels beter dan 25 jaar geleden, wat ook bijdraagt aan het succes van buitenlandse comedy. “Jong en oud komen naar onze voorstellingen.”

Idioterie

De wereld is internationaler geworden. “In Nederland zijn we op de hoogte van de ontwikkelingen in Amerika, we weten van Trump, de rassenkwestie en protesten tegen wapenbezit. Dat hangt allemaal samen met het succes van Amerikaanse comedians. We weten waar ze het over hebben, en hebben de behoefte te lachen om alle idioterie. Dat helpt ons de situatie beter te begrijpen.”

En de Amerikanen? Die zijn volgens Maas meesters in het snel omzetten van nieuws in een poets. “Hun grappen zijn heel actueel en daardoor minder lang houdbaar dan die van de meeste Nederlandse cabaretiers, die meestal maanden bezig zijn met het schrijven en aanscherpen van een show. Er is geen onderliggende laag, het is interactiever, en vaak politieker. Die snelheid past in de huidige tijdsgeest.”

Trevor Noah

De Zuid-Afrikaanse Trevor Noah (34) brak als komiek wereldwijd door toen hij in 2015 werd gekozen als opvolger van presentator Jon Stewart in het satirische Amerikaanse nieuwsprogramma ‘The Daily Show’. Na een wat stroeve start is zijn contract verlengd tot 2022, mede dankzij de komst van president Trump, een van Noahs favoriete doelwitten.

Zijn succes dankt de satiricus voornamelijk aan zijn unieke perspectief. Als kind van een zwarte moeder en een witte vader werd hij tijdens de apartheid geboren in Zuid-Afrika. Hij schreef er een boek over, ‘Kleurenblind’ (2017), en maakte de documentaire ‘You Laugh But It’s True’, die op Netflix te zien is.

Vandaag treedt Noah op in de Ziggo Dome voor zijn nieuwe wereldtournee End of Days. Tickets via ziggodome.nl.

Russell Peters

De Canadese Russell Peters (47) staat met zijn Deported World Tour op 30 mei in de Ziggo Dome. Hij werd bejubeld om zijn grappen over culturele stereotypes die na een optreden in de show ‘Comedy Now!’ de wereld over gingen. De komiek staat bekend om zijn vlugge interactie met zijn publiek, en zijn scherpe grollen over racisme en etniciteit. Zo refereert hij vaak aan zijn Indiase afkomst, waarbij hij allerhande accenten van zijn tong laat rollen. Peters was de eerste komiek over wie Netflix een stand-upspecial maakte. Tickets via ziggodome.nl.

Lees ook: Amerikaanse comedians helpen bij de nationale verwerking van Trump

Stephen Colbert, Trevor Noah en Jimmy Fallon kunnen de stem en intonatie van Trump geloofwaardig imiteren. Elke komische show behandelde dan ook het honderddagenmoment van de Amerikaanse president.