Waarom de studie Nederlands in andere landen wél bruist

Chris Joby werd als kind ‘verliefd op de lage landen’. “Ik hou van de taal en het landschap”, zegt de Britse hoogleraar. “Ik kom uit Norwich. We gingen in de zomer op vakantie naar Nederland en Vlaanderen. Daar spraken ze mijn taal. Het landschap was een exotisch en anders, maar niet te verschillend. Ik vond het prachtig.”

Inmiddels heeft hij van die liefde zijn werk gemaakt. Joby is hoogleraar Nederlands in het Poolse Poznan, waar hij lesgeeft aan de Adam Mickiewicz Universiteit. Daar beginnen ieder jaar zo’n twintig studenten aan een voltijds bachelor Nederlands. Ook in Wroclaw en Lublin bieden universiteiten een volledige studie aan. In totaal telt Polen 600 studenten die Nederlands als volledige studie of keuzevak volgen.

Aantal inschrijvingen stijgt

Polen is het niet het enige land waar de Nederlandse taal in trek is. Terwijl de animo voor de studie in eigen land al jaren daalt, neemt het aantal inschrijvingen in andere landen opmerkelijk genoeg juist toe. Volgens de Taalunie, de kennisorganisatie voor het Nederlands, zijn er wereldwijd meer dan 15.000 studenten die Nederlands leren buiten het eigen taalgebied. Zo’n 150 universiteiten in veertig landen bieden Nederlands aan als vreemde taal.

Buiten Nederland en België is de studie het populairst in Duitsland, Frankrijk en de Verenigde Staten, blijkt uit een top tien die de Taalunie op verzoek van Trouw samenstelde (zie overzicht). In veel gevallen volgen studenten Nederlands als bijvak of keuzevak naast een andere studie, zegt woordvoerder Jasperina Furman. De lijst behoeft volgens haar wel een paar kanttekeningen: eigenlijk hoort Duitsland op de eerste plaats omdat België deels Nederlandstalig is. “Bij België gaat het hier om Wallonië en Brussel.”

Ook Zuid-Afrika heeft veel studenten Nederlands – 1242 – en zou in dit overzicht op de derde plaats kunnen staan, zegt Furman. Toch is dit land niet in de lijst opgenomen, omdat het voor ongeveer 95 procent om studenten Afrikaans gaat. “Zij krijgen slechts enkele vakken Nederlands. Verder leren ze alleen Afrikaans, dat natuurlijk wel aan Nederlands verwant is.”

Progressief

Dat Nederlands het grootste aantal studenten telt in Duitsland, ligt gezien de ligging en goede betrekkingen (en het grote aantal inwoners) voor de hand. Maar ook in minder evidente landen als Polen en Hongarije is Nederlands in trek. In Polen heeft dat vooral te maken met het banenperspectief, zegt hoogleraar Joby. De handelsbetrekkingen zijn goed. Als Polen Nederlands spreken, hebben ze een goede kans om een baan te krijgen. “Unilever zit hier. Een van onze cursussen gaat over het bedrijfsleven in Nederland en België.” Nederland geldt in Polen als een soort gidsland, zegt Joby. “Het imago is positief. Polen is vrij conservatief, Nederland wordt als een progressief land beschouwd. Het is rijk en goed georganiseerd.” In Nederland zijn de mensen zich niet altijd bewust van dat glansrijke imago in den vreemde, vindt Joby.

Dit collegejaar begonnen slechts 201 studenten met de bacheloropleiding aan een van de zes universiteiten in eigen land – een halvering ten opzichte van 2011-2012. De VU in Amsterdam heeft zelfs zo weinig inschrijvingen dat de opleiding helemaal uit het aanbod verdwijnt.

Hoe is die daling te verklaren? Volgens Joby ligt de focus in Nederland te veel op de lage landen zelf. “Dat lijkt vanzelfsprekend, maar ik denk dat jullie de taal in een bredere context moeten plaatsen.” In Polen leren zijn studenten bijvoorbeeld veel over de perceptie van Nederlandse literatuur in andere landen. “Hoe wordt Multatuli beschouwd in Centraal-Europa? Dat is een interessante vraag. Nederland heeft een heel rijke literatuur. Dat mogen jullie wel wat meer uitdragen.”

Ook in Hongarije is er ‘grote belangstelling’ voor het Nederlands, zegt Judit Gera, hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde aan de Eötvös Loránd Universiteit in Boedapest. Studenten vinden het leuk om iets anders te doen dan de grote meute, denkt ze. Zelf viel Gera voor Nederland toen ze begin jaren tachtig met haar moeder een vriendin opzocht aan de Amsterdamse Herengracht. “Dat was een heel grote ervaring”, zegt Gera. “Ik stond versteld van de rijkdom en vrijheid en hoe mooi Amsterdam was. De schilderkunst wekte mijn belangstelling voor de literatuur.”

Dat het aantal studenten in Nederland ondertussen zo’n glijvlucht neemt, vindt ze heel spijtig. “Nederland lijkt me een rijk land. Als ik minister was, zou ik die vijf studenten koesteren. Een letterenstudie is nooit rechtstreeks om te wisselen in financieel profijt. Wij hebben soms ook maar vijf studenten in de master. Dat is niet erg.”

Helderheid van geest

Marco Prandoni, docent Nederlandse literatuur aan de Universiteit van Bologna, denkt daar anders over. Met vijf studenten is het ‘zinloos’ om de opleiding voort te zetten, zegt hij. Hoewel hij benadrukt dat hij zijn collega’s bij de VU waardeert, vindt hij dat er is gefaald. Zowel door de universiteit als door de overheid, die volgens hem veel meer moeten doen om Nederlands op de kaart te zetten en de interesse van jongeren voor hun eigen taal te wekken.

“In het buitenland profiteert de studie van het glanzende imago van de Nederlandse cultuur die al eeuwen vooruitstrevend is”, zegt hij. “Zuid-Europeanen willen die cultuur kunnen bereiken om allerlei redenen: gelijke kansen voor vrouwen, meer rechten voor jongeren, een kritische en zelfbewuste maatschappij. Er is een helderheid van geest die de mensen hier enorm aanspreekt.”

Nederlandse universiteiten moeten aan de bak om de opleiding weer aantrekkelijker te maken, zegt ook Gera. “De internationalisering kun je niet stoppen. Maar ook bij Nederlands kun je meer aan uitwisseling doen, en meer doceren over Nederlandse literatuur in Europese context. Betrek de studenten actief bij onderzoek. Misschien moeten ze meer mensen uit Nederland naar ons sturen om te laten zien hoe de taal bruist buiten de muren.”

Top 10 Nederlands in het buitenland

1. België3082
2. Duitsland2442
3. Frankrijk1187
4. Verenigde Staten674
5. Polen600
6. Indonesië458
7. Spanje449
8. Oostenrijk382
9. Hongarije346
10. Italië342

Bron: Taalunie, cijfers van 2017. Let wel: In veel gevallen studeren de studenten in het buitenland Nederlands als bijvak of keuzevak naast een andere studie.

Lees ook:

Het vak Nederlands moet weer sexy worden

“Onze identiteit wordt gedragen door onze taal en cultuur”, zegt Taalunie-directeur Hans Bennis. “Naar buiten toe vinden we die taal heel belangrijk. Maar in het huidige schoolsysteem is er steeds minder aandacht voor het Nederlands. Dat is een ambivalente houding.”