Voormalig verzet heeft gelijk: NTR ging met Het verhaal van Nederland veel te kort door de bocht

Distantie tot de historie is de kurk waarop het nieuwe Max-programma Sporen van Oorlog drijft. Kleinkinderen duiken in het oorlogsverleden van hun grootouders: welke gruwelen hebben zij werkelijk doorstaan?

Een uitstekende formule. Presentatrice Dolores Leeuwin formuleerde het in Tijd voor Max aldus: “Doordat de derde generatie er verder van af staat, durven ze makkelijker vragen te stellen”. En dat klopt. Kleindochter Juliette peinsde in aflevering één wat er toch schuilging achter dat altijd vrolijke gezicht van haar overleden opa Wim Aloserij. Welnu, drie concentratiekampen en een scheepsramp.

Door afstand ontstaan nieuwe inzichten

Samen met Leeuwin bezocht Juliette de plekken des onheils. Ze spraken met ooggetuigen en een vriend, maar ook met een historicus die het oorlogsrelaas van Aloserij op film bleek te hebben vastgelegd. Zo ontstond een soort Verborgen verleden, maar dan enkel toegesneden op ’40-’45. We hoorden hoe Aloserij op 3 mei 1945 ternauwernood was ontsnapt aan het Britse bombardement op cruiseschip Cap Arcona. De Britten dachten dat er vluchtende nazi’s op zaten, maar in werkelijkheid ging het om gevangenen uit concentratiekamp Neuengamme.

In dubbele zin bleek hoe afstand tot de geschiedenis nieuwe inzichten baart. Niet alleen in het persoonlijke verhaal van Juliette en haar opa, maar ook in het drama rond het schip. Pas in 1985 hoorden de inmiddels gedecoreerde piloten wie ze écht hadden gedood. Londen had de catastrofe altijd onder de pet gehouden. Totdat mensen op onderzoek uit gingen.

Een relaas van laf wegkijken

Diezelfde afstand tot de historie zit in Het verhaal van Nederland, dat afgelopen weken werd herhaald. We zagen zaterdag het veel bekritiseerde slotdeel, waarin NTR-presentator Daan Schuurmans korte metten maakt met ons verzetsverleden. “Behalve wat incidentele protesten was er in Nederland nauwelijks sprake van verzet”, sprak hij. Veel te laat, pas rond 1943, zou het verzet op gang zijn gekomen. En direct na de oorlog waren het vooral de late verzetsstrijders die losgingen op landverraders en ‘moffenhoeren’.

Een ontluisterend beeld van een land dat braaf meewerkte aan de Jodenvervolging, sterker: dat de Duitsers dienaangaande zelfs op ideeën bracht. Een relaas van laf wegkijken en ontbrekend heldendom. Wat de natie overigens niet belette om zich na mei 1945 te afficheren als onschuldig slachtoffer van de nazibarbarij. Het is dát masker van hypocrisie waar de NTR genadeloos doorheen prikte.

Een disclaimer bij het tiende deel

Ik twijfel geen moment aan de bronnen van de geschiedenisomroep. Maar ik denk wel dat het voormalig verzet gelijk heeft dat deel tien een onjuist en onvolledig beeld geeft. Er waren genoeg verzetsdaden, klein en groot, die van bovenmenselijke moed en opofferingsgezindheid getuigden. Ja, er waren verzetshelden, ook al is dat woord besmet geraakt.

De NTR toonde onze oorlogshistorie in grove lijnen, maar hield het individuele verzetsverhaal verborgen. Een spijtige omissie. Om Dolores Leeuwin uit Tijd voor Max te citeren: “Het verhaal van één persoon geeft een veel genuanceerder beeld dan dat van een grote groep”. Zo is het maar net. Het voormalig verzet is in een zeer slecht daglicht gesteld en heeft terecht om een disclaimer gevraagd bij deel tien. Maar zelfs dát bleek te veel gevraagd voor de NTR.