Viotti, Shani, Tausk, Niehoff, Streevelaar en Vlaardingerbroek – allemaal weg

En ineens ziet het Nederlandse muzikale landschap achter de horizon er anders uit. Op deze plek mijmerde ik eerder over de spannende tijden die in het verschiet lagen met twee jonge, opwindende chef-dirigenten in Amsterdam: Lorenzo Viotti bij De Nationale Opera (DNO) en het Nederlands Philharmonisch Orkest (NedPhO), en Klaus Mäkelä bij het Concertgebouworkest. De glorieuze jaren van hun respectievelijke voorgangers Hartmut Haenchen en Riccardo Chailly zouden zomaar eens terug kunnen keren.

Maar nee, het zit er niet in. Tegen de tijd dat Mäkelä geïnaugureerd wordt als chef in september 2027, is Viotti allang weer vertrokken. Afgelopen week liet Viotti weten dat hij een nieuwe balans in zijn leven nodig heeft, en als chef in juni 2025 al zal stoppen. In de berichtgeving daarover werd de nadruk gelegd op het feit dat Viotti zijn contract niet zou verlengen. Dat is feitelijk onjuist, en is ook door mij verkeerd geïnterpreteerd. De waarheid is dat Viotti zijn driejarig contract met één jaar heeft verlengd. Maar dat schamele ene jaar zal door velen toch gezien worden als een doekje voor het bloeden.

Desastreus verlopen Mozart-opera’s

Niet dat er bloed gevloeid zal hebben op de burelen van DNO en het NedPhO, maar zo heel blij zullen ze daar toch niet geweest zijn met Viotti’s aankondiging. Een periode van vier jaar voor een chef-dirigent is kort. Te kort eigenlijk. DNO heeft wat dat betreft geen geluk. De periode Edo de Waart (1999-2004) duurde maar vijf jaar, die van Ingo Metzmacher (2004-2008) slechts vier. Beide dirigenten vertrokken voortijdig, De Waart omdat hij meer tijd met zijn gezin wilde doorbrengen, Metzmacher na een desastreus verlopen trits Mozart-opera’s. Dat ze beiden niet gelijktijdig ook chef waren van het NedPho hielp niet mee. Hartmut Haenchen (1986-1999) was dat wel en bleef dertien jaar, net als Marc Albrecht (2011-2020), die er negen jaar was. Viotti’s periode als dubbel-chef (2021-2025) steekt daar schril bij af.

Zou Viotti het wel naar zijn zin hebben gehad in Amsterdam? Zijn chefschap begon al slecht wat de randvoorwaarden betrof. Zijn wens om ooit een eigen Amsterdams huis te hebben werd gedwarsboomd. En het weer werkte ook al niet mee. Regen, regen en nog eens regen. Met bakken viel het uit de hemel in de periodes dat Viotti in Amsterdam was. Op sociale media klaagde de zonaanbidder er regelmatig over.

Met stille trom vertrokken

De laatste maanden waren er in muzikaal Nederland meer verrassingen wat betreft onverwacht opstappen. Viotti’s collega Lahav Shani bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest vertrekt over drie jaar. Ulrike Niehoff, artistiek directeur van het Concertgebouworkest, vertrekt volgende maand al. Ze is er dan net twee jaar geweest. Je vraagt je af wat daar voorgevallen is.

Otto Tausk vertrok al eerder met de stille trom als chef van Phion. Kees Vlaardingerbroek, artistiek leider van De NTR ZaterdagMatinee, stapte midden in het huidige seizoen op. Vanwege dreigende subsidiekortingen, luidde de officiële verklaring, maar velen repten in dat verband ook over zijn in complottheorieën gelovende dochter Eva en haar ultrarechtse uitspraken. En dan is er ook nog NedPhO-directeur Rob Streevelaar. Die houdt er in juni mee op. Er was vorige week even verwarring over hem. Volgens zijn eigen persvoorlichter was hij namelijk al vertrokken, maar dat bleek niet zo te zijn. Hoe dan ook, het muzikale landschap ziet er ineens behoorlijk anders uit.