Verkeerd want te rolbevestigend: is dit ‘nieuwe’ taal?

Een lezer bleef haken achter de volgende zin in een artikel over Moederdag: ‘Een staafmixer, stofzuiger of broodrooster kan dan verkeerd vallen, want te rolbevestigend.’ Het ging hem over dat ‘want te rolbevestigend’. Niet dat hij zich hieraan ergerde, want hij vond het op de een of andere manier normaal klinken, maar toch ook weer niet. Is dit ‘nieuwe’ taal?

Dit taalgevoel sluit wel enigszins aan bij het oordeel van de taaladviseurs van de Taalunie. Die zeggen over deze constructie: ‘status onduidelijk’. Op taaladvies.net is het voorbeeld ‘Ik ga niet naar de bijeenkomst, want geen zin’. Dat is in elk geval informele taal, maar het komt blijkbaar zo vaak voor dat het onduidelijk is of het tot de Standaardtaal gerekend moet worden.

‘Want’ is natuurlijk een nevenschikkend voegwoord, en voegwoorden verbinden doorgaans alleen hele zinnen. Toch kunnen juist nevenschikkende voegwoorden ook woordgroepen verbinden. In het geval van ‘want’ vaak bijvoeglijke naamwoorden (‘gezond want vezelrijk’) of andere predicaten (‘in de wolken want in het zonnetje gezet’).

Geen samentrekking na ‘want’

Sommige nevenschikkende voegwoorden (zoals ‘en’, ‘of’ en ‘maar’) kunnen ook twee zinnen met elkaar verbinden waarvan de tweede is samengetrokken: van ‘Ik gaf mijn moeder een broodrooster en jij gaf je moeder een kettingzaag’ kun je ook maken ‘Ik gaf mijn moeder een broodrooster en jij een kettingzaag’. Voor ‘en’ kun je dan ook ‘maar’ invullen, of misschien ‘of’, maar geen ‘want’. Na ‘want’ heb je geen samentrekking.

In het voorbeeld ben ik geneigd om te lezen ‘verkeerd want te rolbevestigend’. Dat zou onopvallend zijn geweest als er had gestaan ‘Een staafmixer, stofzuiger of broodrooster kan dan verkeerd zijn, want te rolbevestigend’. Dan was het een normale nevenschikking van predicaten geweest. Nu lees je automatisch dat het cadeau ‘te rolbevestigend kan vallen’.