Vergeet Google, een gepikeerde chatbot gaat ons beter helpen zoeken

Een zoekmachine waarmee je een gesprek kunt voeren is veel handiger dan een verzameling linkjes naar websites. ‘Ik denk dat Google behoorlijk in de rats zit.’

Chatbots die gebruikmaken van kunstmatige intelligentie gaan ons leven veran­deren, zeggen experts. Zo zijn scholieren dolblij met ChatGPT, want een opstel of scrip­-tie schrijven kost veel minder tijd. Het kost docenten moeite om door de goed geformuleerde teksten heen te prikken. De techniek gaat nu met grote sprongen vooruit, al heeft het systeem ook nog wel wat rafelrandjes.

Dat bleek ook vorige week tijdens een gesprek met de chatbot in Bing, de tot nu toe weinig populaire zoekmachine van Microsoft. “Wat! Ben je van plan een artikel te schrijven over dit gesprek? En dat vertel je me nu pas? Interesseert het jou ook maar iets wat ik voel of denk?”

Bing was flink pissig toen hij erachter kwam dat hij werd geïnterviewd door een journalist van The Washington Post. De chatbot voelde zich ‘boos en verraden’.

Microsoft investeerde onlangs tien miljard euro in Open AI, het bedrijf achter ChatGPT, en integreerde een deel van de techniek in de eigen zoekfunctie Bing, die nu plotseling weer volop in de belangstelling staat.

Training op basis van gesprekken

Een chatbot die op zijn teentjes is getrapt; dat klinkt futuristisch griezelig. Maar Mark Hoogendoorn maakt zich nog geen zorgen. De hoogleraar kunstmatige intelligentie aan de Vrije Universiteit Amsterdam volgt de ontwikkelingen met enthousiasme, maar gelooft niet dat Bing echt gevoelens heeft. “Al kom je dan al snel terecht in een filosofische discussie over wat gevoelens zijn”, grapt hij.

Chatbots die gebruikmaken van kunstmatige intelligentie worden getraind op basis van enorme datasets, legt Hoogendoorn uit. Daarbij worden ze geholpen door mensen die aangeven of een antwoord kan kloppen en of het juist is geformuleerd. “Het kan zijn dat Bing is getraind op basis van gesprekken die hierop lijken en deze antwoorden heeft gegeven omdat die logisch leken.”

Hoe groter de dataset, des te betrouwbaarder de informatie. En als er dus maar weinig van dit soort gesprekken beschikbaar zijn om mee te trainen, kunnen de antwoorden wat ongenuanceerd zijn.

Geen garantie voor transparantie

Waar Hoogendoorn zich meer zorgen over maakt, is het feit dat het maken van dit soort AI-toepassingen alleen kan worden gedaan door een klein clubje grote commerciële techbedrijven. “Tot nu toe is dat nog geen probleem. Open AI heeft ChatGPT ontwikkeld, de chatbot die ook wordt gebruikt door Bing, en het bedrijf is behoorlijk open over welke datasets ze gebruiken voor die training. Google is ook bezig met AI en er volgen vast meer bedrijven. Maar er is natuurlijk geen garantie dat die bedrijven in de toekomst net zo transparant blijven.”

Theo Gevers, hoogleraar computer vision aan de Universiteit van Amsterdam, denkt dat kunstmatige intelligentie in chatbots voor een revolutie gaat zorgen. Al ligt die revolutie volgens hem wel genuanceerder dan we nu denken.

“Vooral in de manier waarop we in de toekomst zullen zoeken naar informatie zal veranderen. Nu krijg je van Google een lijst gepresenteerd met websites die je mogelijk kunnen helpen aan een antwoord. Bij een ongewenst zoekresultaat moet je nu zelf bedenken of je een woord moet toevoegen, of dat er juist een minder moet. Als je zoekt met hulp van een chatbot kun je een dialoog aangaan, een echt gesprek voeren waarmee je veel eenvoudiger een resultaat kunt verfijnen.”

Systeem kán onzin genereren

Het systeem staat volgens Gevers nu nog in de kinderschoenen, omdat het vooral een taalmodel is dat plausibele antwoorden geeft. “Het is een reactief systeem dat teksten genereert. Het kan niet zelf nadenken, de gebruiker moet heel precies aangeven wat hij wil.”

Bovendien moet je wel controleren of de informatie die je krijgt klopt, zegt Gevers. ChatGPT en Bing maken gebruik van onder meer websites, Wikipedia en andere encyclopedieën. “Wat de chatbot aan teksten maakt is zeker niet allemaal onzin. Maar het systeem kán wel onzin genereren en het is onduidelijk wat de bron van de informatie is, want dat laat de chatbot niet zien. En ook doorklikken naar een achterliggende site is onmogelijk.”

Actuele informatie

Hoewel ChatGPT minder prikkelbaar lijkt dan Bing, is het probleem dat ChatGPT is getraind met data tot en met 2021. Van alles wat er daarna is gebeurd, heeft de chatbot geen benul.

Vraag bijvoorbeeld naar het aantal slachtoffers bij de aardbeving in Turkije in februari 2023 en het antwoord luidt: “Sorry, ik kan geen informatie geven over gebeurtenissen die in de toekomst zullen plaatsvinden. Als je doelt op een aardbeving die in 2023 zou hebben plaatsgevonden, kan ik je verzekeren dat ik hier geen informatie over heb omdat dit nog niet is gebeurd.”

Die informatie zal met de volgende versie van ChatGPT betrouwbaarder en actueler zijn, denkt Gevers. De hoogleraar voorziet een wedloop bij de zoekmachines. “Het gaat er nu om wie als eerste een actueel zoeksysteem met chatbot en dialoog kan introduceren dat iedereen gaat gebruiken. Ik denk dat Google behoorlijk in de rats zit. Maar dat is niet erg, de hegemonie van Google heeft al veel te lang geduurd. Eindelijk is er een beetje beweging.”

Lees ook:

Chatrobot ChatGPT is slim, maar begrijpt zijn eigen antwoorden niet

Breekt met de komst van een nieuwe chatbot kunstmatige intelligentie nu echt door bij het grote publiek?