Van de landschappen van Rembrandt tot de algoritmische jungle

Als een echte jager gaat de hoofdpersoon uit de film Die Jagd op stap. Hij heeft een pijl en boog bij zich, en spant de boog voordat hij het jachtterrein betreedt. Een beetje vreemd is het wel: zijn jachtterrein is een supermarkt. In iedere boodschap, van een pakje margarine tot een bevroren kip, schiet hij een pijl, en met pijl en al legt ‘ie ze op de loopband bij de kassa.

Deze absurdistische ultrakorte film van Christian Jankowski, gemaakt in 1992, is de komende maanden te zien in cultuurcentrum Het Hem in Zaandam. De nieuwste, vijfde tentoonstelling in het enorme gebouw heet simpelweg Chapter 5IVE, en draait om de afstand tussen stad en platteland.

De kloof tussen het primitieve leven en de huidige kant-en-klaar-maatschappij, tussen stad en platteland, is de vorige eeuw enorm gegroeid. De Nederlandse, internationaal gerenommeerde architect Rem Koolhaas concentreerde zich de afgelopen tien jaar met een speciaal onderzoek op het platteland. Met de grote tentoonstelling Countryside, The Future in het Guggenheim in New York presenteerde de architect zijn bevindingen.

Grote veranderingen gebeuren niet in de stad

De grote veranderingen gebeuren niet meer in de stad, stelden de architect en zijn projectleider Samir Bantal, je moet naar het platteland kijken. Nu hebben Bental en Koolhaas samen met het team van Het Hem een tentoonstelling gemaakt met beeldende kunst die dat thema verder uitwerkt.

Dat begint, bijna uitdagend, met prenten van Rembrandt. In een donkere ruimte hangen er acht etsen die de Hollandse meester maakte van het landschap rondom Amsterdam. Op de achtergrond sluimert altijd de grote stad. Soms is het wat rommelig, het buitengebied, maar het lijkt of de grote meester dat juist wel interessant vond.

In de rest van de tentoonstelling schuift het, wringt het: tussen orde en chaos, tussen de regisseerdrift die de mens nu eenmaal krijgt als er ruimte is en de rommel die dat vaak uiteindelijk oplevert.

Tienduizend zilversparren

Zoals bij het project dat kunstenaar Agnes Denes in 1982 begon, waarbij ze tienduizend zilversparren op een kale berg in Finland plantte in een voormalig industrieel terrein. Een maquette toont de geometrische precisie waarmee ze de bomen plantte, in een film is te zien hoe de bomen het landschap blijvend hebben veranderd.

De tentoonstelling toont niet alleen zulke grote projecten, juist ook hedendaagse kunstenaars die zich bekommeren om bijvoorbeeld de bever of om de zaden die al eeuwen over de wereld reizen. De vormgeving van de ruimte, met landbouwplastic en zelfs een kunstmatige regen-installatie, benadrukken de menselijke regeldrang.

De kunstwerken en vooral de films maken duidelijk dat juist door al dat georganiseer en digitale surveillance er een nieuw algoritmisch oerwoud ontstaat waarin dieren en planten zich veel soepeler bewegen dan de stramme mens. Zo loopt in de film Agrilogistics de stuatie in een computergestuurde plantenkas ‘s nachts totaal uit de hand; wilde dieren banjeren door de bedden waarin de planten staan. Oplossingen voor de problemen biedt de tentoonstelling niet, wel plant het zaadjes voor een andere blik op ons gebruik van het aardoppervlak.

★★★★

Chapter 5IVE, met Samir Bantal en Rem Koolhaas, is tot 25 september te zien in Het Hem in Zaandam. Open op vrijdag, zaterdag en zondag. hethem.nl

Lees ook:

De noodkreet van architect Rem Koolhaas: Red het platteland!

Het wordt tijd om het platteland weer te onderhouden, zegt Rem Koolhaas. In het Guggenheim Museum in New York toonde hij de resultaten van een onderzoek naar het platteland.

Het Hem wil alle bezoekers serieus nemen

In een voormalige kogelfabriek net buiten Amsterdam zit nu Het Hem, een laagdrempelig cultuurcentrum dat alle bezoekers serieus wil nemen. De eerste expositie werd gemaakt door de eigenaars van sneaker- en modemerk Patta.