Van Black Lives Matter tot het aardappeloproer: genomineerden Prix de Rome maken het maatschappelijke persoonlijk

Vier vrouwelijke kunstenaars werden genomineerd voor de Prix de Rome 2021 voor beeldende kunst. Hun kunstwerken – een performance, een film, een wandkleed en een interactieve installatie – zijn nu te zien in Amsterdam.

Een vrouw staat in haar eentje bij de balustrade van de grote trap van het Stedelijk Museum Amsterdam. Ze begint te neuriën. De treurige melodie zwelt geleidelijk aan tot een snerpend volume dat vanuit haar tenen lijkt te komen. Langs de balustrade bewegen vier dansers, ook vrouwen, zich bijna als één lichaam. Ze dragen hedendaagse danskleding in zwart, wit en beige, maar doen denken aan een koor uit een Grieks of Romeins toneelstuk.

Kunstenaar Alexis Blake (Pittsburgh, 1981) liet zich voor deze performance inspireren door klassieke klaagzangen én hedendaagse proteststemmen. Wie goed kijkt ziet de vier dansers even later op de beroemde trap de positie imiteren die een vrouw vorig jaar tijdens de Black Lives Matter innam: ze zat naakt en wijdbeens op het asfalt tegenover een cordon politie-agenten. Die wisten niet hoe ze moesten reageren en verlieten het kruispunt dat ze blokkeerden. De speciaal ontwikkelde parfumlucht die de dansers later verspreiden blijft nog lang hangen in het museum.

Blake is één van de vier genomineerden voor de Prix de Rome 2021. Op verzoek van de jury werkten ze allemaal vijf maanden aan een nieuw kunstwerk. Het resultaat is de komende maanden te zien in het Stedelijk. Dat alle vier genomineerden vrouw zijn is opmerkelijk (zie box), maar maakt de tentoonstelling zeker niet eentonig.

Eenzaam tussen de aliens

Zo maakt filmmaker Silvia Martes (Eindhoven, 1985) hier een film die speelt in het jaar 2121. Martes kreeg in september al de Theodora Niemeijer Prijs uitgereikt, een stimuleringsprijs voor vrouwelijke kunstenaars. In haar films doet ze alles zelf. Ze bouwt de filmsets, filmt, regisseert en is de hoofdpersoon, die als gevolg van een foutje in een vaccin het eeuwige leven heeft gekregen. Het levert een prettig ontregelend tijdsdocument op. De eenzaamheid die ze ervaart tussen de aliens is pijnlijk invoelbaar.

Mercedes Azpilicueta (La Plata, 1981) kwam zo’n vijf jaar geleden in de Amsterdamse Jordaan wonen. Ze raakte in het Jordaanmuseum in de ban van het aardappeloproer, de opstand van 1917 waarbij Jordanese vrouwen de straat op gingen toen bleek dat soldaten aardappels kregen terwijl het volk verhongerde. Ze zag parallellen met de protesten van werkende vrouwen in haar geboorteland Argentinië.

Voor het Stedelijk maakte ze een indrukwekkend wandkleed van twaalf meter lang, waarop allerlei foto’s en tekeningen staan van vrouwen die weven, strijken, spinnen en demonstreren, vroeger en nu. Erbij staan woorden zoals boezelaar en pijtje, woorden uit het archief die ook te horen zijn in de zaal, samen met geluiden van geroddel en naaimachines.

Van goedkope materialen, zoals Albert-Heijn-groententasjes, slagroomspuittuiten en nylon koord, maakte de kunstenaar moderne werkkleding. De bezoeker raakt vanzelf verweven in deze geschiedenissen van onderbetaalde maar essentiële arbeid die helaas nog steeds actueel zijn.

Bezoekers laten hun eigen hartkloppingen horen

De vierde deelnemer, Coralie Vogelaar (Delft, 1981) richt zich in haar kunst op de relatie tussen mens en machine. Voor de Prix de Rome concentreert ze zich op de uitschieters in de grafieken, in dit geval die van ons eigen hartritme. Ze bouwde en bakte in klei klankkasten gebaseerd op vormen van het menselijk hart. Drie museumbezoekers kunnen gelijktijdig met een sensor op hun oorlel hun eigen hartkloppingen in het geluidssysteem laten horen. Wonderlijk maar ook ongemakkelijk, omdat je merkt dat je nauwelijks invloed hebt op dat essentiële deel van je lichaam.

De kunstwerken gaan elk op een eigen manier over grote, maatschappelijke thema’s, geven daar een eigen, persoonlijke invulling aan én zijn zo gelaagd dat ze de ervaren kunstkijker en de toevallige passant kunnen intrigeren. En net als het parfum van Blake nog lang blijven nagalmen.

Op 30 november maakt de jury bekend wie de 40.000 euro van organisator het Mondriaan Fonds ontvangt. Met deze vier inzendingen geen eenvoudige taak.

Lees ook:

K-potten in het museum. Cultuur uit Korea is hot

Niet alleen de Netflix-hit Squid game en de film Parasite zetten Korea in de schijnwerpers, de hele Koreaanse cultuur verdient aandacht, vindt museum het Princessehof in Leeuwarden. Het Nationaal Museum van Korea leende z’n grootste schatten uit.