Uren wachten op een flits van de kist

Kunsthistoricus Joke de Wolf richt de blik op een kunstwerk dat bij de actualiteit past. Deze week: de rouwstoet.

Mensen waren van ver gekomen. Het leek soms rustig langs de kant van de weg, maar, zo legde de BBC-commentator uit, in Noord-Schotland wonen weinig mensen. Ze probeerden zondagmiddag een glimp op te vangen van de rouwstoet van de Queen. Ze stonden op straat in de dorpen in de buurt van Balmoral en op viaducten over de snelweg.

Dit is een historisch moment, gonsde het. De Mercedes met de kist had een glazen dak, zodat de gele Schotse koninklijke vlag die erover lag, goed zichtbaar was. Dat was alles. In een van de volgauto’s zat Princess Anne, de enige dochter van de koningin.

Per trein naar Washington

De Nederlandse kunstenaar Rein Jelle Terpstra stuitte jaren geleden bij toeval op een fotoserie die vanuit een vergelijkbare rouwstoet was gemaakt. In juni 1968 was Robert F. Kennedy, senator van New York, voor de tv-camera’s vermoord na een verkiezingsbijeenkomst. Per trein ging zijn kist van New York naar Washington.

Fotograaf Paul Fusco reisde mee om de beroemdheden in de trein vast te leggen, maar toen de trein uit de tunnels van New York kwam, vond hij de mensen die langs het spoor stonden te kijken veel interessanter.

Terpstra vond Fusco’s beelden prachtig, en vroeg zich af wat die toeschouwers hadden gezien. Hoe was het beeld van de andere kant geweest? Er waren beslist mensen geweest met fototoestellen en filmapparatuur. Vreemd genoeg bleken historische verenigingen en bibliotheken geen beelden te hebben verzameld van dit historische moment.

Verbleekte foto

Via internetfora, Facebookgroepen en door zelf te kijken en praten met mensen langs de route van 1968 speurde Terpstra in drie jaar honderden foto’s en enkele films op van de gebeurtenis. Het wachten in de warme junizon duurde soms uren. Van het moment zelf, het moment dat de trein er dan eindelijk voorbijkwam, vond hij maar een paar scherpe foto’s, maar dat was niet waar het om ging.

De mensen die hij sprak hadden allemaal een eigen herinnering aan de gebeurtenis, een verbleekte foto was daarvoor de houvast. Het was een onzekere tijd: Martin Luther King was in april vermoord, mensen hadden al hun hoop gericht op Robert Kennedy, zijn broer John was drie jaar eerder al vermoord. In zijn boek en tentoonstelling Robert F. Kennedy Funeral Train, The People’s View maakte Terpstra die onzekerheid opnieuw voelbaar.

Veel opgeheven mobieltjes

Op deze foto, gemaakt in Tullytown, een stadje tussen New York City en Philadelphia, is het historische moment wel vastgelegd. Mensen staan gevaarlijk dicht langs het spoor. Net als de auto’s van de Queen had de trein een gematigde snelheid. Deze fotograaf had geluk, het lukte hem om ook een foto te maken van de kist, bedekt met de Amerikaanse vlag.

Via sociale media moet het niet moeilijk zijn om de tienduizenden foto’s te verzamelen die afgelopen weekend zijn gemaakt van de rouwstoet van de Queen, op een zo mogelijk nog onzekerder moment in de geschiedenis. Nu is het vooral de vraag of er vanuit de volgauto nog foto’s zijn gemaakt. Waarschijnlijk zagen de inzittenden vooral veel opgeheven mobieltjes. En tussendoor af en toe een traan.