Twee films over ongewenste zwangerschappen: in L’événement overheerst de schaamte, Ninjababy is luchtig en open

“Je bent zwanger, jongedame”, zegt de dokter. “Doe iets!”, zegt Anne resoluut. Maar de dokter zegt haar niet te kunnen helpen. Het is 1963. Abortus is bij wet verboden in Frankrijk. Helpt de dokter haar toch, dan kan hij de cel in draaien, en Anne ook. Daar komt bij, zegt de arts, dat vrouwen door een abortus kunnen overlijden.

In het Franse drama L’événement volgen we Anne, een 23-jarige letterenstudente in Rouen die zwanger is van een scharrel, een vakantieflirt. Haar studie afbreken en een alleenstaande moeder worden, wil ze niet. De schaamte. De schande. Anne komt uit een arbeidersgezin. Ze studeert als eerste van de familie aan de universiteit. Ze heeft een studiebeurs, woont in een studentenflat. Ze wil afstuderen, boeken gaan schrijven.

“Wat ik voor een maagkwaal had gehouden was zwangerschapsmisselijkheid”, schrijft Annie Ernaux in L’événement (2000), de novelle die onder de titel Het Voorval in een nieuwe uitgave in de boekhandel ligt. Op de cover staat een foto uit de film die de Frans-Libanese regisseuse Audrey Diwan op basis van Ernaux’ autobiografische vertelling maakte. Ze won er afgelopen jaar de Gouden Leeuw mee, de hoofdprijs van het filmfestival van Venetië.

Schamen en zwijgen

Diwan, die ooit zelf een abortus onderging, was geraakt door het boek en wilde het verfilmen om de stilte over het thema te doorbreken. Schamen en zwijgen, ze merkte dat het daar nog steeds op neerkwam. In haar film gebruikte ze bewust geen overdreven sixties-decor, om het verhaal ook in het heden te laten doorklinken. In Amerika worden abortuswetten momenteel aangescherpt. In Polen is een abortusdebat gaande. En in Marokko worden ongehuwd zwangere vrouwen vaak verstoten door hun families, terwijl abortus er illegaal is, zo is te zien in twee recente films, Adam en Sofia.

Om het verhaal van haar ongewilde zwangerschap en illegale abortus te vertellen ging de Franse schrijfster Annie Ernaux te rade bij haar bewaarde dagboeken en agenda’s uit de prille jaren zestig. “Ik ben zwanger. Wat verschrikkelijk”, schreef Ernaux als 23-jarige studente in een van die agenda’s. In de novelle schrijft Ernaux heel precies op wat er met Anne gebeurt, vanaf het moment dat ze op haar menstruatie wacht tot het ogenblik dat ze niet meer zwanger is. In de film speelt de horror met breinaalden en een clandestiene aborteur zich tussen die twee tijdstippen af.

Het is indrukwekkend verbeeld, Anne heeft in de film een lichaam gekregen dat ademt en zweet. Een lichaam dat door de arts liever niet gezien wordt. Hij zit zijdelings van haar als hij haar onderzoekt, zodat hij niet recht in haar vagina hoeft te kijken. Maar wij zien Anne wel, omdat we alles via haar beleven. Een jonge, intelligente vrouw die in haar stille strijd om zelfbeschikking een eenzame lijdensweg ondergaat.

Grappig en verfrissend

Het is precies die zelfbeschikking waar het de 23-jarige Rakel uit het hilarische Noorse drama Ninjababy een halve eeuw later ook om te doen is. Niet dat er in hedendaags Noorwegen een verbod is op abortus. Maar Rakel is tot haar grote schrik zesentwintig weken zwanger, zesenhalve maand. “Niet alle vrouwen krijgen een dikke buik”, zegt de arts die eraan toevoegt dat ze tot twaalf weken een abortus had kunnen krijgen. Dat gaat nu niet meer. Ze zal iets anders moeten bedenken. Adoptie?

Evenals de Franse Anne is de Noorse Rakel zwanger van een avontuurtje, ja, terwijl ze aan de pil is. Ook zij is niet van plan om moeder te worden. Haar vijf droomwensen zijn astronaut worden, bierproever, globetrotter, jachtopzichter en striptekenaar. En zoals het Annie Ernaux (81) uiteindelijk lukte om haar ervaringen in een boek te verwerken, zo lukte het ook de Noorse striptekenares Inga Saetre (44). In 2011 publiceerde ze de succesvolle graphic novel Fallteknikk (valtechniek) waarop de Noorse regisseuse Yngvild Sve Flikke het grappige en verfrissende Ninjababy baseerde.

Verfrissend omdat de film zo open is over vrouwelijke seksualiteit. Waar Anne in L’événement door medestudenten voor slet wordt uitgemaakt omdat ze seksuele verlangens heeft en wel eens met een man vrijt, leeft Rakel het vrije leven. Rakel houdt van strips, feestjes en one night stands. Over haar zwangerschap is ze duidelijk: “Dit is geen liefde, het is sperma”.

Golf van sperma over de foetus

Als Rakel de verwekker bezoekt en hem vertelt dat ze zwanger is, schrikt hij zich eerst een hoedje, om daarna meteen avances te maken. Nu Rakel zwanger is, kan ze immers niet nog eens zwanger worden. Rakel reageert eerst afwerend, maar denkt dan: waarom niet. Zij is ook geil. Net als hij.

In een van de meest bizarre, geanimeerde scènes zien we vervolgens hoe de foetus in de baarmoeder een golf van sperma over zich heen krijgt. In Rakels verbeelding is de foetus tot leven gekomen, in de film is het een animatiefiguurtje genaamd Ninjababy dat zich ontpopt als kwelgeest. Buitengewoon origineel, en ontroerend ook, om via twistgesprekken met de foetus gedachten en gevoelens over de onbedoelde zwangerschap over te brengen. Een heel nieuw soort zwangerschapsdrama, kun je wel zeggen.

Er blijkt in vijftig jaar tijd veel veranderd, als je L’événement en Ninjababy naast elkaar bekijkt. Anne moet in 1963 zien te manoeuvreren in een soort ondergrondse wereld. Niemand mag van haar zwangerschap weten en van haar besluit om ervan af te zien. Alles moet in het geheim. “Geef geen kik, de muren zijn dun”, zegt de dure, clandestiene aborteur die ze na een lange, eenzame zoektocht vindt.

Rauw verslag van die vrijheidsdrang

In Ninjababy praat Rakel juist vrijuit met haar huisgenote, met de verwekker en met de leuke judoleraar met wie ze aan het daten is, en die haar niet afwijst, ook al is ze zwanger van een ander.

Maar wat Anne en Rakel gemeen hebben is dat ze vastbesloten jonge vrouwen zijn: ze willen (nog) geen moeder worden en hun leven zelf inrichten. Ze hebben seksuele verlangens, willen feesten en vrijen. En ook al mixt Ninjababy het hyperrealistische, dagboekachtige verslag met grappige animaties, de hedendaagse Rakel hunkert op dezelfde manier naar vrijheid als de Franse Anne in de jaren zestig. Beide films doen heel precies en heel rauw verslag van die vrijheidsdrang.

L’événement
Regie: Audrey Diwan. Met Anamaria Vartolomei.
★★★★

Ninjababy
Regie: Yngvild Sve Flikke.
Met Kristine Kujath Thorp.
★★★★